Ezop - biografia i twórczość

Biografia

Ezop to grecki bajkopisarz, który żył w VI w. p. n. e. Prawdopodobnie wywodził się z Frygii (Azja Mniejsza). Według tradycji był niewolnikiem, ale dzięki swoim zdolnościom literackim odzyskał wolność. Ezop angażował się w działalność polityczną: doradzał Samijczykom i Krezusowi, królowi Lidii. Twórca popadł w niełaskę kapłanów delfickich i został przez nich zgładzony.

Twórczość

Główną dziedziną twórczości Ezopa są bajki zwierzęce. Mają one charakter przypowiastek. Znamienną cechą tych utworów jest ich sens alegoryczny. Polega on na tym, że zwierzęce postaci bajek są metaforami określonych postaw życiowych i cech charakteru, np. lis jest alegorią chytrości, mrówka pracowitości, a lew odwagi. Bajki Ezopowe mają również znaczenie dydaktyczne, wyrażone w postaci morału, który znajduje się na końcu utworu (tzw. epimythion). Tematyka bajek jest związana z codziennością: dotyczy relacji międzyludzkich, miłości, pospolitych przywar czy zwykłych sytuacji. Najważniejszymi wartościami są tu: zdrowy rozsądek, spryt i chytrość.

Są to utwory prozatorskie, pisane ascetycznym stylem, pozbawionym ornamentyki. Wyraźnie wyrastają więc z tradycji ludowej i niejednokrotnie posługują się rubasznym dowcipem. Ważniejszymi przykładami bajek są: „Skąpiec”, „Biedak i cyklop”, „Hermes i rzeźbiarz” czy „Głupia dziewczyna”. Najwybitniejszym kontynuatorem bajki Ezopowej w literaturze rzymskiej był Fedrus. Z kolei późniejsze słynne opracowania tego gatunku to w literaturze francuskiej bajki La Fontaine’a, w niemieckiej Lessing, zaś w rosyjskiej Kryłow.

W polskiej historii literatury forma ta po raz pierwszy pojawiła się u Biernata z Lublina w XVI w., zaś szczególnym okresem jej rozkwitu były czasy oświecenia i bajki Ignacego Krasickiego.

W tradycji literackiej funkcjonuje określenie „język ezopowy”, które wywodzi się z twórczości greckiego bajkopisarza. Chodzi tu o konstruowanie takiego sposobu artystycznej wypowiedzi, który jest wieloznaczny, wyraża bowiem właściwe treści za pomocą symboli i alegorii.

Język ezopowy w literaturze stał się synonimem języka więziennego, którym pisarze posługują się w celu ominięcia cenzury. Stosowała go np. Eliza Orzeszkowa w „Nad Niemnem” czy pisarze okresu PRL-u, którzy w kostiumie historycznym przemycali treści polityczne, np. Jerzy Andrzejewski w powieści „Ciemności kryją ziemię”.

Ezop. Starożytna rzymska rzeźba marmurowa Shakko (21 XII 2008)