Oligarchia jest to pochodząca z języka greckiego forma rządów w państwie, oznaczająca dosłownie „władzę nielicznych”, a więc uprzywilejowanych grup, które w porównaniu do innych obywateli mają z jednej strony największy wpływ na rządy państwowe, gdyż sami je sprawują, a z drugiej, w sferze ekonomicznej, to do nich trafia większość dóbr.
Oligarchowie wywodzą się najczęściej z bogatszych kręgów społecznych (arystokracji, bardzo bogatych rodzin np. bankierów), istnieją między nimi związki i zależności finansowe sprawiające, że chronią się nawzajem nie pozwalając na zmianę istniejącego stanu rzeczy.
Oligarchia jako dyktatura
Jest formą rządów autorytarnych lub wręcz dyktatorskich. Wąska grupa osób (oligarchów) przywłaszcza sobie decydujący wpływ na sprawowanie władzy w państwie. Grupa ta jest na zewnątrz monolitem, choć w jej wnętrzu istnieją oczywiście walki o większe wpływy jednych oligarchów nad drugimi. Oligarchowie obsadzają wszystkie najważniejsze stanowiska państwowe i sprawują realną władzę. Do grupy oligarchów nie są dopuszczane nowe osoby, chyba że w wyjątkowych sytuacjach np. za zasługi wojskowe.
Przykłady państw oligarchicznych
- polis starożytnej Grecji – Ateny, Sparta etc.
- starożytny Rzym
- Egipt za czasów Mameluków (oligarchia wojskowa)
- Republika Wenecka (oligarchia kupiecka)
- Rzeczpospolita Polska (oligarchia magnacka)
- Wielka Brytania w XVIII wieku (oligarchia arystokratyczna)
- Rosja (szczególnie za czasów Borysa Jelcyna i Władimira Putina)
- Ukraina (szczególnie za czasów Łeonida Kuczmy i Wiktora Janukowycza)
Arystoteles w swojej „Polityce” wyróżnił cztery rodzaje oligarchii. Podzielił je ze względu na wielkość populacji posiadającej określony majątek. Czym mniejsza populacja, która dysponuje większym majątkiem, tym większy jest jej wpływ na rządy i przyznawane urzędy. Arystoteles uważał oligarchię za system zdegenerowany, gdyż w zasadzie jedynym czynnikiem decydującym o wielkości sprawowanej władzy jest majątek. Definiował je, jako rządy niewielu działających głównie we własnym interesie.