Poszczególne ministerstwa i zakres ich działania są tworzone/określanie przez rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów. Prezes Rady Ministrów poprzez zarządzenie nadaje poszczególnym ministerstwom statut, w którym określana jest szczegółowa struktura organizacyjna.
Ministerstwa - jakie są
Obecnie (w drugim rządzie Donalda Tuska – grudzień 2013 r.) działa siedemnaście ministerstw:
1) Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji – zakres działania: administracja publiczna, informatyzacja, łączność, także mniejszości religijne, narodowe i etniczne
2) Ministerstwo Edukacji Narodowej - oświata i wychowanie
3) Ministerstwo Finansów – budżet i inne kwestie finansowe
4) Ministerstwo Gospodarki
5) Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju – zagospodarowanie przestrzenne, planowanie, rozwój regionalny, transport
6) Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
7) Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego
8) Ministerstwo Obrony Narodowej
9) Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej
10) Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi
11) Ministerstwo Skarbu Państwa
12) Ministerstwo Sportu i Turystyki
13) Ministerstwo Spraw Wewnętrznych
14) Ministerstwo Spraw Zagranicznych – kwestie związane z polityką zagraniczną kraju, także z członkostwem Polski w UE
15) Ministerstwo Sprawiedliwości
16) Ministerstwo Środowiska
17) Ministerstwo Zdrowia
Ministerstwa - sposób funkcjonowania
W skład każdego z ministerstw wchodzą komórki organizacyjne, czyli departamenty (ich funkcja jest realizacja merytorycznych zadań ministerstwa), biura (realizują zadania dot. obsługi ministerstwa), sekretariaty, a także wydziały, referaty oraz zespoły (wydzielane dla sprawności działania departamentów oraz biur. Nadzór nad wymienionymi komórkami organizacyjnymi sprawuje Dyrektor Generalny.
Poza powyższymi komórkami organizacyjnymi w ministerstwach może być także utworzony gabinet polityczny ministerstwa, a także stanowiska do spraw m.in. finansów, kadr, skarg, informacji, prawnych itp.
Do administracji rządowej zespolonej należą m.in. Kurator Oświaty, Komendant Wojewódzki Policji, Komendant Wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej, Wojewódzki Lekarz Weterynarii, Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska.
Ciekawą kwestią w ramach administracji rządowej są dwa rodzaje stanowisk o różnym charakterze:
- stanowiska polityczne – stanowiska wyższego rzędu zależne od uwarunkowań politycznych, wyborów parlamentarnych, składu rządu itp.
- stanowiska cywilne – stanowiska apolityczne, powstałe w celu rzetelnego i bezstronnego realizowania zadań administracji publicznej. Stanowiska te są niezależne od zmieniających się uwarunkowań politycznych.