Źródłem powstania OBWE (a wcześniej KBWE) było odprężenie we wzajemnych stosunkach między państwami Układu Warszawskiego oraz NATO. Odprężenie to było obserwowane już w połowie lat 70. i wraz z rozwojem idei utworzenia regionalnego układu bezpieczeństwa (obie strony dążyły do podpisania porozumień o nieagresji) zaowocowało rozpoczęciem pracy Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie.
Idea działania międzynarodowej konferencji powstałej w celu zachowania pokoju i promocji wzajemnej współpracy została po raz pierwszy sprecyzowana przez polskiego ministra spraw zagranicznych – Andrzeja Rapackiego (sesja Zgromadzenia Ogólnego ONZ w 1964 r.). Na pierwsze spotkania Konferencji trzeba było poczekać jeszcze kilka lat – odbyło się ono w 1972 r. w Helsinkach. Spotkanie to rozpoczęło szereg spotkań dwu i wielostronnych, które następnie doprowadziły do podpisania tzw. Aktu Końcowego KBWE w 1975 r.
Od roku 1972 do uchwalenia Aktu Końcowego w 1975 r. można wyróżnić trzy etapy rozwoju Konferencji:
I etap polegał na wzajemnych ustaleniach między zainteresowanymi stronami (m.in. dotyczyły one wzajemnej redukcji sił zbrojnych),
II etap to negocjacje prowadzone w Genewie,
III etap – spotkania szefów państw już przed samym podpisaniem Aktu w 1975 r. w Helsinkach.
W kolejnych latach okresowo odbywały się tzw. konferencje przeglądowe KBWE – w Belgradzie, Madrycie, a następnie w Wiedniu. Konferencje te nieraz ciągnęły się latami (konferencja w Madrycie trwała od 1980 do 1983 r.). Dwie ostatnie z wymienionych konferencji zaowocowały ustaleniami w kwestiach związanych z prawami człowieka.
W 1990 r. odbyła się konferencja w Kopenhadze, która jest ważnym wydarzeniem z perspektywy mniejszości narodowych i ochrony ich praw. W 1990 r. doszło także do podpisania tzw. Karty Paryskiej, która stała się odpowiedzią na zmieniającą się sytuację geopolityczną (upadek systemu komunistycznego). Wówczas coraz częściej dało się słyszeć głosy mówiące o potrzebie instytucjonalizacji KBWE – doszło do tego w 1994 r. w Budapeszcie, kiedy to Konferencja przekształciła się w Organizację Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie.