„Pinokio” to zabawna i pouczająca opowieść o drewnianym pajacyku, który za wszelką cenę chce zostać prawdziwym chłopcem. Bohater, wystrugany z kawałka drewna, przeżywa rozmaite przygody, które stanowią najczęściej konsekwencje jego błędnych decyzji i sprzeciwu wobec zakazów dorosłych. Pinokio to urwis, stawiający zawsze siebie i swoje potrzeby na pierwszym miejscu. Jest samolubny, kapryśny i leniwy. Aby spełnić swoje marzenie i otrzymać ludzką postać, musi zastosować się do rad dorosłych, którzy chcą dla niego jak najlepiej. To trudna sztuka, zwłaszcza wtedy, gdy starsi namawiają bohatera do systematycznej nauki i pracy.
Dydaktyzm to ważna cecha baśni. W przypadku „Pinokia” główny morał opowieści dotyczy pochwały takich wartości jak: praca, nauka, życzliwość, troskliwość wobec słabszych i odpowiedzialność za własne czyny. Pinokio spotyka na swojej drodze różnych bohaterów. Ci, którzy życzą mu dobrze, zazwyczaj zwracają uwagę na jego złe zachowanie, karcą go i ostrzegają przed niebezpieczeństwem. Taką rolę spełniają w utworze dwie ważne postacie: Świerszcz i Błękitna Wróżka. Świerszczyk przestrzega Pinokia przed lekceważeniem ojcowskiej miłości i ucieczką z domu, za co zostaje zabity. Wróżka pełni zaś rolę baśniowej „matki chrzestnej” (w opowieści przyjmuje postać dobrej siostry, a później troskliwej matki), pojawiając się w kluczowych momentach utworu i udzielając swojemu podopiecznemu koniecznej pomocy.
Tę dwójkę wspiera poczciwy Dżepetto, traktujący Pinokia jak prawdziwego syna. Każda z tych postaci udziela bohaterowi ważnych wskazówek, które mają zapewnić mu bezpieczeństwo i przybliżyć do upragnionego celu.
Na drodze pajacyka pojawiają się jednak także negatywni bohaterowie: zbójcy, oszuści, okrutnicy, kłamcy, próżniacy, którzy skutecznie przeszkadzają mu w dotarciu do domu. Spotkanie z Kotem, Lisem, a także Knotem to sprawdzian umiejętności i wytrzymałości Pinokia, nieustannie ulegającego różnym pokusom. Bohater, powodowany ciekawością lub chęcią zabawy, najczęściej ulega namowom obcych. Dopiero przemiana w osiołka doprowadza do zmiany jego zachowania.
Na końcu baśni dobra Wróżka nagradza bohatera za dobre zachowanie, pozostawiając mu ważne przesłanie:
(…) Chłopcy, którzy z takim oddaniem wspierają swoich rodziców w nędzy i pielęgnują ich w chorobach, zawsze zasługują na wielką pochwałę i na wielką miłość, nawet jeżeli nie mogą uchodzić za wzór posłuszeństwa i dobrego zachowania (…).
Opowieść Carlo Collodiego to piękna, wciąż aktualna baśń z morałem. Historia Pinokia jest także zabawna i ciekawa, łączy komizm z opisem fantastycznych przygód. Perypetie pajacyka dają czytelnikowi okazję do śmiechu i wzruszenia, pozostawiając go z przesłaniem: „Kieruj się rozsądkiem, a będziesz szczęśliwy”.