Geneza
Przypowieść o robotnikach w winnicy pochodzi z Nowego Testamentu, z Ewangelii św. Mateusza. Jezus opowiada ją swoim uczniom w odpowiedzi na pytanie Piotra o nagrodę, jaka ma spotkać uczniów Chrystusa za wierność jemu i jego nauce.
Czas i miejsce akcji
Czas i miejsce akcji przypowieści są niedookreślone. Wydarzenia rozgrywają się w ciągu jednego dnia: od rana do północy. Miejscem akcji jest zaś winnica, rynek i ulice miasta, na których właściciel spotyka i zatrudnia robotników. Czasoprzestrzeń ma więc wyraźne cechy uniwersalne.
Interpretacja
W sensie alegorycznym przypowieść o robotnikach w winnicy stanowi przybliżenie problemu nagrody, która czeka człowieka w wieczności. Praca w winnicy to działanie na rzecz dobra, właścicielem majątku jest Bóg, zaś robotnicy najmowani do pracy to ludzie, którzy przyjęli Boże objawienie. Opowieść ta mówi o tym, że zarówno ci, którzy od razu przyjmują słowo Boga, jak i ci, którzy nawracają się dopiero przed śmiercią, otrzymają tę samą nagrodę, czyli zbawienie. Jezus opowiadając tę historię, pokazuje równocześnie, że boska logika i miara sprawiedliwości odbiegają od ludzkich wyobrażeń. Przypowieść ilustruje bowiem twierdzenie, że to ostatni będą pierwszymi, a pierwsi ostatnimi.
Mamy tu do czynienia z paradoksem, którego rolą jest uzmysłowienie odbiorcy sprzeczności pomiędzy boską i ludzką mentalnością. Okazuje się, że żadna osoba nie może oceniać zasług drugiego człowieka po pozorach, ponieważ nie wie, jaką mają one wartość w oczach Boga. Przypowieść stanowi również ostrzeżenie moralne przed pochopnym osądzaniem boskich zamiarów i czynów. Relacja pomiędzy Stwórcą a człowiekiem zostaje tu określona jako stosunki pomiędzy pracodawcą i robotnikiem. Istota ludzka nie posiada nadprzyrodzonych kompetencji i nie powinna się stawiać w roli twórcy etyki. Ponadto poruszony tu zostaje problem międzyludzkiej zazdrości. To ona jest główną przyczyną konfliktu pomiędzy robotnikami a właścicielem winnicy.
Nawiązania literackie
Interesującą reinterpretację przypowieści o robotnikach w winnicy można odnaleźć w twórczości Teodora Parnickiego. Pisarz nadał jednej ze swoich powieści, należących do cyklu „Nowej Baśni”, tytuł „Robotnicy wezwani o jedenastej”. Owi „wezwani o jedenastej” to w książce kraje Europy wschodniej, które przyjęły chrzest znacznie później niż zachodnia część kontynentu, a jednak wysunęły się na czoło chrześcijaństwa.