Dla usprawnienia przebiegu procesu komunikacji wskazane jest wykorzystanie nie tylko komunikatów językowych. Formy pozajęzykowe są równie ważne i skuteczne. Komunikacja może wykorzystywać również kanały takie jak wzrokowy, manualny, a nawet migowy (realizowany w przypadku osób niesłyszących).
Komunikaty niewerbalne przekazują rozmówcom informacje o swoich uczuciach, stanach emocjonalnych, intencjach, oczekiwaniach wobec siebie nawzajem. Mogą to również być informację o statusie społecznym rozmówców, ich wykształceniu czy samoocenie. Komunikaty te zazwyczaj są nadawane i odbierane na poziomie podświadomości. Mogą być również przekazywane świadomie, np. gesty (mimika).
Funkcje komunikacji niewerbalnej
- przekazywanie postaw, światopoglądów, emocji
- wspomaganie, wzmacnianie komunikacji językowej
- zastępowanie mowy, gdy kontakt werbalny jest utrudniony lub niemożliwy
Rodzaje komunikatów niewerbalnych
- Mimika oczu – ruch oczu, sposób patrzenia, częstotliwość mrugania, kierunek patrzenia często wskazują na stan emocjonalny rozmówcy, jego nastawienie i odczucia jakich doświadcza
- Mimika twarzy (wyraz twarzy) – przedstawia stany emocjonalne i postawy rozmówcy
- Postawa ciała – pozycja, w której znajduje się ciało (w jaki sposób stoi czy siedzi) wiele mówi o relacjach interpersonalnych między rozmówcami
- Pantomimika (inaczej gesty) – mają za zadanie ilustrować przekaz, ukazują zaangażowanie w rozmowę lub też jego brak
- Stany fizjologiczne – najbardziej oddają emocje rozmówcy (np. w postaci rumieńców, wydzielanego zapachu czy łzawienia oczu)
- Zachowanie przestrzenne – postawa jaką prezentuje rozmówca (np. rozłożone ręce/splecione ręce) może sygnalizować nastawienie do otoczenia
- Elementy paralingwistyczne – często towarzyszom komunikatom werbalnym, należą do nich: barwa głosu, tembr, głośność, intonacja, pauzy, chrząknięcia.
- Budowa ciała – może świadczyć o cechach temperamentu i charakteru rozmówcy (np. szerokie plecy, mała głowa, długie nogi)
Zachowania niewerbalne mogą pomóc nam w zrozumieniu niejasnych przekazów słownych. Jednocześnie stanowią informację o relacji jaka panuje między rozmówcami. Każdy akt komunikacyjny wyraża stosunek do osoby, z którą próbujemy się porozumieć. Język ciała prawie zawsze odsłania prawdziwe intencje naszego partnera, jednak komunikaty pozajęzykowe należy odczytywać ostrożnie, w zależności od okoliczności.
