Akt komunikacji językowej (inaczej „akt mowy”) to wykorzystanie danego wypowiedzenia przez użytkownika języka w określonej sytuacji komunikacyjnej. W schemacie typowej komunikacji jeden użytkownik języka przekazuje informację innemu użytkownikowi języka za pomocą specjalnego kodu.
Koncepcję aktów mowy ma wielu badaczy i teoretyków. Najbardziej popularne są koncepcje Karla Buhlera (wyróżnił w języku funkcję ekspresywną, impresywną i reprezentatywną); J.L. Austina (wyróżnił trzy rodzaje aktów mowy: lokucyjny, perlokucyjny i illokucyjny) oraz Romana Jacobsona (określił sześć składników aktu mowy: nadawcę, odbiorcę, komunikat, kontakt, kontekst i kod).
Aby rzeczywiście mogła zaistnieć komunikacja, jej akt musi spełniać kilka określonych wymogów.
Przede wszystkim wystąpić w nim musi nadawca i odbiorca komunikatu. Nadawca tworzy i kieruje w stronę odbiorcy treść komunikatu, w który ujęta zostaje konkretna informacja. Zanim nastąpi przekazanie komunikatu, nadawca musi ją odpowiednio zakodować, użyć właściwych znaków i wyrazów tak, by komunikat był zrozumiany dla Odbiorcy (dostosowany do jego kompetencji poznawczych). Ta sytuacja komunikacyjna zawsze zachodzi w określonym kontekście, okolicznościach. Informacja jest przekazywana za pomocą kontaktu, na który składa się wybrany, fizyczny kanał komunikacyjny, środek komunikacji (przedmiot za pomocą którego następuje) oraz psychiczne powiązania między nadawcą, a odbiorcą. Przekazywany komunikat realizuje kod, dzięki któremu może dojść do usystematyzowania wybranych znaków i stworzenia przekazu zrozumiałego dla obu stron.
Gdyby ująć schemat komunikatu graficznie wyglądałoby to w ten sposób:
Przedstawionym elementom aktu komunikacji językowej przypisane zostały określone funkcje językowe. Warto pamiętać, że każda wypowiedź językowa zawiera wymienione elementy i spełnia przyporządkowane im funkcje. Inaczej mówiąc, aby mógł zaistnieć akt mowy, musi się w nim pojawić wszystkie sześć elementów.
