Wychodząc od wyodrębnionych elementów aktu mowy, Roman Jakobson przydzielił im poszczególne funkcje językowe – w ten sposób powstała „teoria sześciu funkcji języka”. Każdy ze składników aktu mowy odnosi się do odpowiadającej mu funkcji komunikatu językowego, a z kolei ta funkcja nakierowuje na dany składnik – są od siebie zależne. Jedna z funkcji w danej wypowiedzi zawsze jest nadrzędna wobec pozostałych.
Funkcja kognitywna
Inaczej poznawcza, denotacyjna, referencyjna – skierowana jest na kontekst, czyli rzeczywistość zewnętrzną. Jako kontekst rozumiemy wszelkie okoliczności towarzyszące komunikatów, które mają wpływ na jego przekaz. Może to być czas i miejsca, grupa odbiorców, charakter komunikatu czy jego cel. Funkcja kognitywna odsyła do przedmiotów, faktów i zjawisk spoza świata językowego.
Funkcja ekspresywna
Inaczej emotywna – skierowana jest na nadawcę. Obnaża stosunek nadawcy do rzeczywistości, ukazuje jego emocje, uczucia, opinie. Przedstawia również psychiczne cechy i predyspozycje psychiczne i fizyczne nadawcy.
Funkcja impresywna
Inaczej perswazyjna, konatywna – skupia się na odbiorcy komunikatu. Jej zadaniem jej wywarcie wpływu na odbiorcy, przekonać go do czegoś. Ma wpływ na jego wolę i zachowanie. Stosowana jest głównie w reklamie czy polityce.
Funkcja metajęzykowa
Inaczej metalingwistyczna – skupiona jest na kodzie komunikatu. Dotyczy znaczenia danego wyrażenia, lub gdy sam język jest przedmiotem wypowiedzi (np. w podręcznikach, słownikach).
Funkcja fatyczna
Skierowana jest na kontakt z odbiorcą komunikatu. Służy podtrzymaniu rozmowy i kontaktu, lub sprawdzeniu czy kontakt nadal istnieje. Nie zachodzi przez nią wymiana żadnych informacji, uczuć, nie jest wywierany wpływ na odbiorcę. Podtrzymanie kontaktu odbywa się za pomocą odpowiednich środków językowych, wyrażeń np. „otóż”, „więc”, „halo” (np. na początku rozmowy telefonicznej) etc.
Funkcja poetycka
Inaczej autoteliczna – skupiona jest na samym komunikacie i jego walorach estetycznych. Spotykana w poezji, grze słownej, rymowankach, hasłach reklamowych czy politycznych. Odpowiada za nadanie komunikatowi kształtu estetycznego.
