Współczesna polityczna mapa świata ukształtowała się w rezultacie wielosetletniej historii. Niektóre granice państwowe mają bardzo stary rodowód. Przebieg granicy Szwajcarii ze Świętym Cesarstwem Rzymskim (Narodu Niemieckiego), która w 1870 roku stała się granicą szwajcarsko-niemiecką został ustalony przez pokój westfalski w 1648 roku i od tego czasu poza drobnymi korektami się nie zmienił. Z kolei przebieg współczesnej granicy polsko-niemieckiej (dawniej granica Polski i NRD) został ustalony dopiero w 1945 roku, a jej ostatnia korekta dotycząca przebiegu granicy w strefie morza terytorialnego miała miejsce w 1989 roku.
Na kształt mapy politycznej Europy w dużym stopniu wpłynęła rozwinięta w XIX wieku idea państwa narodowego (idea samostanowienia narodów). W XIX wieku doprowadziła ona do powstania zjednoczonych Niemiec i Włoch (wcześniej istniały tam liczne niewielkie królestwa, księstwa i hrabstwa) oraz zapoczątkowała rozpad imperium osmańskiego i tworzenia się państw bałkańskich (Grecji, Serbii, Rumunii, Bułgarii i Albanii, sama Turcja też po 1913 roku obrała nacjonalistyczną drogę – najpierw za rządów Młodoturków, a potem Mustafy Kemala Atatürka).
Proces ten uległ nasileniu w 1918 roku, kiedy rozpadły się wielonarodowe habsburskie Austro-Węgry, w Rosji obalono carat, a po przegranej wojnie Niemcy, które też stały się republiką straciły wiele terytoriów nadgranicznych. W Europie Środkowej i Północno-Wschodniej powstała niepodległa Polska, Finlandia, kraje nadbałtyckie (Litwa, Łotwa i Estonia).
Równocześnie niektóre narody, które uzyskały niepodległość w 1918 roku podjęły działania zjednoczeniowe. Powstało państwo Czechów i Słowaków – Czechosłowacja oraz państwo Południowych Słowian (Serbów, Czarnogórców, Chorwatów, Słoweńców, muzułmańskich Bośniaków i Macedończyków) – Jugosławia. Na poszanowaniu autonomii grup etnicznych (przy jednoczesnym prześladowaniu dawnych elit politycznych i gospodarczych) oparł początkowo swoją wewnętrzną politykę narodowościową sukcesor carskiej Rosji – Związek Radziecki. Ostatecznie jednak wszystkie te państwa rozpadły się po 1989 roku (Związek Radziecki w 1991 roku, Czechosłowacja w latach 1990-93, Jugosławia w latach 1991-2003). Po I Wojnie Światowej po kilkuset latach angielskiego i brytyjskiego panowania niepodległość odzyskała Irlandia (bez skolonizowanej przez szckockich protestantow Irlandii Północnej) - najpierw jako brytyjskie dominium, od 1937 roku jako republika.
W Europie Środkowej miało też miejsce znaczne przesunięcie granic (i przesiedlenia ludności) w rezultacie II Wojnie Światowej. Dawny Związek Radziecki zajął nadgraniczne obszary Finlandii, państwa nadbałtyckie, należącą do Rumunii Besarabię (dziś Mołdowa), niemal wszystkie ziemie tradycyjnie białoruskie i ukraińskie (dawne terytoria Polski, Czechosłowacji i Rumunii) oraz północną część Prus Wschodnich z Königsbergiem (dziś Kaliningrad). Strata wschodnich regionów państwa została powetowana Polsce przez przyznanie jej dawnych wschodnich prowincji Niemiec – Pomorza Zachodniego (tzw. Pomorza Tylnego), Ziemi Lubuskiej i Śląska. Pod sam koniec wojny (1944) swą pełną niepodległość od Królestwa Danii oglosiła Islandia.
Same Niemcy zostały podzielone na cztery strefy okupacyjne, z których w 1949 roku utworzono 2 państwa niemieckie: socjalistyczna Niemiecką Republikę Demokratyczną (w radzieckiej strefie okupacyjnej) oraz kapitalistyczną Niemiecką Republikę Federalną (z pozostałych stref okupacyjnych). Samodzielny status administracyjny miała w tym czasie zachodnia część Berlina zarządzana początkowo przez aliantów zachodnich a potem w dużym stopniu przez senat miasta. Zjednoczenie państw niemieckich (właściwie przyłączenie NRD i Berlina Zachodniego do RFN) miało miejsce w 1990 roku. Odbyło się ono za zgodą czterech dawnych mocarstw okupacyjnych.
W najbliższej przyszłości na terenie Europy mogą pojawić się nowe państwa. W roku 2008 niepodległość ogłosiła Republika Kosowa, dawna prowincja autonomiczna Serbii, zamieszkana przez albańską większość. Na razie jest jednak ona formalnie państwem nieuznawanym, administrowanym przez ONZ przy pomocy wojsk NATO. Wiele państw (m.in. Rosja) w dalszym ciągu uważa jednak Kosowo za integralną część Serbii. Niepodległościowe ambicje mają też Szkoci w Wielkiej Brytanii i Katalończycy w Hiszpanii. W prowincjach zamieszkanych przez oba ta narody w 2014 roku zapowiedziane zostały referenda niepodległościowe. Rozpad (od wielu lat) grozi też Belgii. To królestwo, powstałe w 1830 roku po oderwaniu od Niderlandów, połączyło katolików: niderlandzkojęzycznych Flamandów i francuskojęzycznych Walonów. Współcześnie jest to państwo federacyjne o bardzo szerokiej autonomii Walonii, Flandrii (których mieszkańców niewiele już łączy) i stołecznego regionu Brukseli (położony jest w obrębie Flandrii, ale zamieszkany jest głównie przez Walonów).
Na pozostałych kontynentach na kształtowanie granic politycznych największy wpływ miał podbój kolonialny przez mocarstwa europejskie, a następnie dekolonizacja (w Ameryce Łacińskiej – poza Karaibami – na początku XIX wieku, a w Afryce, Azji i Oceanii w XX wieku). Granice były tam zazwyczaj wytyczane przez państwa kolonialne, nawiązując do przeszkód naturalnych (np. łańcuch Himalajów oddzielający Indie od Chin) lub arbitralnie prowadzone (granice geometryczne) przez tereny słabo zamieszkane lub słabo poznane (pustynie, lasy tropikalne). Często przecinały one obszar zamieszkany przez jedną grupę etniczną – np. nomadowie Tuaregowie zamieszkują w Algierii, Libii, Nigrze, Mali i Burkina Faso, Masajowie w Kenii i Tanzanii a Pasztunowie w Afganistanie i Pakistanie. Granice kolonii łączyły też na jednym terytorium różne grupy etniczne (np. przed podbojem angielskim Indie były politycznie podzielone, dziś mieszkają na ich terytorium grupy znacznie różniące się językiem, zaś w Nigerii żyją razem muzułmańscy Hausa i Fulanie, animistyczni i chrześcijańscy Ibo i Joruba oraz kilkanaście innych grup etnicznych). Powodowało to i powoduje krwawe konflikty etniczne w krajach Azji i Afryki.
W koloniach angielskich zasiedlonych przez imigrantów z Wysp Brytyjskich rząd Wielkiej Brytanii pod wpływem udanego buntu w koloniach amerykańskich i powstania USA przyznał mieszkańcom znaczną autonomię. Na początku XX wieku uzyskały one status dominium, będący zapowiedzią przyszłej pełnej niepodległości.
Oryginalny status polityczny posiadały po 1918 roku dawne kolonie niemieckie i dawne arabskie prowincje Turcji. Powstała wówczas Liga Narodów przekazała je jako terytoria mandatowe w zarząd krajom Ententy: Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii i Japonii oraz brytyjskim dominiom – Związkowi Południowej Afryki (dzisiejsze RPA), Australii i Nowej Zelandii. Po II Wojnie Światowej terytoria te przekształcono w terytoria powiernicze ONZ (USA przejęło dawne terytoria mandatowe Japonii na Pacyfiku). W 1947 roku dołączono do nich dawne kolonie włoskie.
W Ameryce Łacińskiej dawne kolonie hiszpańskie i portugalska Brazylia stały się niezależne od swoich metropolii (kolonie hiszpańskie po wojnach wyzwoleńczych) w drugiej i trzeciej dekadzie XIX wieku. Część granic państwowych nawiązuje tam do granic pomiędzy dawnymi hiszpańskimi wicekrólestwami i prowincjami; inne są efektem wojen (m.in. wojny o Pacyfik między Chile a Peru i Boliwią, czy wojny o Gran Chaco pomiędzy Boliwią i Paragwajem) oraz podboju obszarów wcześniej nie skolonizowanych (Patagonii i Amazonii). Próby tworzenia federacji państw – np. Stany Zjednoczone Ameryki Środkowej, czy przyłączenie hiszpańskiego Santo Domingo do francuskojęzycznego Haiti okazały się tam nietrwałe. W regionie karaibskim najwcześniej niepodległość od Francji zdobyła wschodnia część Haiti (1804). W 1902 roku niepodległość (jednakże pod protektoratem USA) uzyskała ostatnia kolonia hiszpańska w Ameryce – Kuba.
Ostatnia faza dekolonizacji miała w tym regionie miejsce od końca lat 60.tych do początku lat 80.tych XX wieku. Niepodległość uzyskały Gujana Brytyjska (Gujana), Gujana Holenderska (Surinam), Honduras Brytyjski (Belize) oraz większość brytyjskich kolonii na Antylach. Jako ostatnia niepodległość uzyskała tu w 1983 roku brytyjska kolonia Saint Kitts i Nevis. W dniu dzisiejszym terytoria zależne w regionie karaibskim posiadają: Wielka Brytania (w jednym z jej terytoriów zamorskich – na wyspie Anguilla planowane jest w 2013 roku referendum niepodległościowe), Francja, Niderlandy i USA. Dodatkowo do Wielkiej Brytanii należą Wyspy Falklandzkie na południowym Atlantyku, do których prawa rości sobie Argentyna.
W Ameryce Północnej we wschodniej części kontynentu dzisiejsze granice USA i Kanady są granicami dawnych kolonii brytyjskich i francuskich. Ekspansja USA na zachód od Wielkich Jezior i Missisipi była efektem:
- zakupu Luizjany od Napoleona Bonaparte (Francji) w 1803 roku,
- zakupu Florydy od Hiszpanii w 1819 roku,
- aneksji Teksasu, Górnej Kalifornii, Nowego Meksyku po zwycięskiej wojnie z Meksykiem w 1848 roku
oraz podziału Kolumbii Brytyjskiej zarządzanymi przez Kompanię Hudsona wzdłuż 49 równoleżnika (część amerykańską nazwano Terytorium Oregon) w 1846 roku.
Amerykańską ekspansję na kontynencie zakończył zakup Alaski od rządu carskiej Rosji w 1867 roku. Widać więc, że granice w Ameryce Północnej ukształtowane zostały w XIX wieku. Kanada, podobnie jak USA jest federacją. Ostatnia z jej prowincji (Nowa Fundlandia) przyłączyła się do federacji (wówczas dominium brytyjskiego) w 1949 roku. Dziś z dawną metropolią łączy Kanadę tylko osoba monarchy. Największym problemem dla jedności państwa jest separatyzm francuskojęzycznej ludności prowincji Quebec.
W Azji i Afryce niepodległość (ale nie pełną niezależność) od mocarstw europejskich zachowały: centralna część Płw. Arabskiego, Persja (w 1925 roku zmieniła nazwę na Iran), Syjam (od roku 1949 Tajlandia), Chiny, Japonia, Abisynia/Etiopia oraz Liberia (założona w 1821 roku przez wyzwolonych niewolników z Ameryki i pozostająca pod ich władzą do lat 90.tych XX wieku). Najwcześniej niepodległość uzyskały kraje arabskie na Bliskim Wschodzie i w Afryce Północnej (lata 40.te i 50.te XX wieku). Królestwo Egiptu (od 1922 roku) i Królestwo Iraku (od 1932 toku) formalnie były niepodległe, ale aż do końca II Wojny Światowej były zależne od Brytyjczyków. Najdłużej władza kolonialna utrzymała się w Algierii, gdzie istniała liczna kolonia francuska. Algieria odzyskała niepodległość dopiero w 1962 roku po 8-letniej wojnie wyzwoleńczej.
Największe problemy w regionie zrodziło przyznanie niepodległości brytyjskiemu terytorium mandatowego Palestyny, podzielonej jednocześnie na część arabską i żydowską (1948). Zapoczatkowało to trwający do dziś konflikt izraelsko-arabski, gdyż ani palestyńscy Arabowie ani arabskie państwa sąsiednie nie uznały państwa żydowskiego. W pierwszej przegranej przez Arabów wojnie większa część arabskiej Palestyny zagarnięta została przez Żydów, a niewielkie jej skrawki (Cisjordanię - Zachodni Brzeg Jordanu i Gazę z okolicą) zajęły Egipt i Jordania. Utraciły je zresztą w trakcie wojny sześciodniowej w 1967 roku. Obszary te wraz ze Wzgórzami Golan należącymi do Syrii stały się wbrew rezolucjom ONZ terytoriami okupowanymi przez Izrael. Po 1993 roku roku Zachodni Brzeg Jordanu i Strefa Gazy stały się częścią tzw. Autonomii Palestyńskiej, w ramach procesu pokojowego zainicjowanego przez Izrael i Palestyńczyków. Proces pokojowy został niestety zawieszony i obecnie obie strony co jakiś czas podejmują ze sobą walki.
Po 1991 roku po rozpadzie Związku Radzieckiego na Zakaukaziu i w Azji Środkowej powstało 8 nowych niepodległych państw - dawnych republik radzieckich. Ponadto na Zakaukaziu doszło do secesji kilku dawnych republik autonomicznych, w których zamieszkują mniejszości narodowe. Trzy z nich są samodzielne do dzisiaj, chociaż ich niepodległość nie jest powszechnie uznawana.
W Azji Południowej i Południowo-Wschodniej najwcześniej (w 2. połowie lat 40.tych XX wieku) niepodległość uzyskały Filipiny, Indonezja, Birma (dziś Myanmar), Indie (podzielone na Republikę Indii i Pakistan) i Sri Lanka (Cejlon). Najpóźniej – w latach 70.tych XX wieku – niepodległość odzyskały kraje arabskie we wschodniej części Płw. Arabskiego – Oman, Oman Traktatowy (Zjednoczone Emiraty Arabskie), Bahrajn i Katar. Jako ostatni do tej pory kraj w Azji niepodległość odzyskał Timor Wschodni. Ta dawna kolonia portugalska w 1975 roku została siłą włączona do Indonezji. Jej chrześcijańskiej ludności po kilkudziesięciu latach oporu uzyskała niepodległość w 2002 roku.
W roku 1960 i w ciągu kilku kolejnych lat niepodległość odzyskała większość krajów afrykańskich. Jako ostatnia (w 1990 roku) niepodległość uzyskała Namibia, dawna kolonia niemiecka, po 1918 roku zarządzana przez Związek Południowej Afryki (późniejsza Republika Południowej Afryki), najpierw jako terytorium mandatowe Ligi Narodów, a potem wbrew ONZ, które nie objęło Namibii systemem powiernictwa. Kolejne państwa niepodległe – Erytrea (1993 rok) i Sudan Południowy (2011 rok) oderwały się od Etiopii i Sudanu po długiej wojnie domowej. Państwem nieuznawanym, chociaż faktycznie istniejącym jest Somaliland, powstały w rezultacie dezintegracji Somalii. Obejmuje on obszar dawnej kolonii brytyjskiej (reszta Somalii była kolonią włoską).
W okresie od końca lat 60.tych do połowy lat 90.tych XX wieku niepodległość uzyskały niepodległe państwa Oceanii. W niniejszym dziesięcioleciu planowane są referenda niepodległościowe na francuskiej Nowej Kaledonii i na wyspie Bougainville należącej obecnie do Papui-Nowej Gwinei.
W 2013 roku istniały 194 państwa uznawane przez całą społeczność międzynarodową. Największym państwem świata jest Federacja Rosyjska (powierzchnia 17.075,4 tys. km2), najmniejszym Watykan (0,44 km2).
Rocznik Statystyczny GUS z 2012 roku wymienia 70 terytoriów niesamodzielnych, należących do: Wielkiej Brytanii (17 terytoriów), USA (14 terytoriów), Francji (13 terytoriów), Australii (7 terytoriów), Niderlandów (6 terytoriów), Norwegii (5 terytoriów), Nowa Zelandia (4 terytoria) oraz Danii i Hiszpanii (po 2 terytoria). Większość z nich to wyspy i archipelagi wysp, ale są wśród nich też miasta (np. brytyjski Gibraltar) i bazy wojskowe (np. amerykańska baza w Zat. Guantanamo na Kubie). Największe spośród tych terytoriów to zależna od Danii Grenlandia oraz antarktyczne terytoria, do których roszczą sobie prawa Australia, Norwegia, Nowa Zelandia i Wielka Brytania.
Istnieje też 10 państw i terytoriów nie uznawanych przez całą społeczność międzynarodową. Częściowo uznawane są: tureckojęzyczny Cypr Północny oddzielony od pozostałej greckojęzycznej części Cypru po inwazji wojsk tureckich w 1974 roku (uznawany tylko przez Turcję), dawne republiki autonomiczne Gruzji - Abchazja i Osetia Południowa (uznawane przez Rosję i 4 inne państwa), Tajwan, z którym stosunki dyplomatyczne utrzymują 23 państwa oraz Kosowo, uznawane przez prawie 100 państw. Niejasny status prawny mają: Palestyna (uznawana przez ONZ i kilka państw, mimo że nie ogłosiała formalnie niepodległości) oraz Sahara Zachodnia (uznawana przez niektóre państwa, której wieksza część jest okupowana przez Maroko). Nieuznawane przez żadne państwo, ale od wielu lat istniejące państwa to: Górski Karabach - separatystyczna dawna republika autonomiczna w Azerbejdżanie zamieszkana przez Ormian, Naddniestrze - separatystyczna republika, zamieszkan przez ludność rosyjskojęzyczną i ukraińskojęzyczną, która dzięki wsparciu armii rosyjskiej oderwała się od Mołdowy oraz Somaliland, który oderwał sie od Somalii.