Państwa Ameryki Łacińskiej i ich stolice - informacje, ludność, gospodarka i in.

Najczęściej rozumiemy pod pojęciem Ameryka Łacińska państwa i terytoria zależne położone w Ameryce Środkowej i Ameryce Południowej, których mieszkańcy posługują się jako językiem własnym lub urzędowym którymś z języków indoeuropejskich z podrodziny języków romańskich.
Najpowszechniejszy w użyciu jest język hiszpański („de facto” język urzędowy w Chile, Argentynie, Urugwaju, Paragwaju, Boliwii, Peru, Ekwadorze, Kolumbii, Wenezueli, Panamie, Kostaryce, Nikaragui, Gwatemali, Hondurasie, Salwadorze, Meksyku, na Kubie, w Dominikanie i na Portoryko). Wymienione państwa i terytoria zależne są też czasami określane jako Hispanoameryka. Język hiszpańskie jest też powszechnie używany w dawnej brytyjskiej kolonii w Ameryce Środkowej – Belize.
W Brazylii – najludniejszym kraju Ameryki Łacińskiej językiem urzędowym jest język portugalski (jego brazylijska odmiana). Kraj ten określany jest jako Luzytoameryka.
Językiem francuskim (zwykle silnie zmieniony i uproszczony – w formie języków kreolskich) posługują się mieszkańcy Haiti, Gujany Francuskiej oraz departamentów zamorskich Francji – Martyniki i Gwadelupy (kreolska wersja języka francuskiego jest też popularna w dawnych koloniach brytyjskich na Małych Antylach – na Dominice, Saint Lucii i Saint Vincent i Grenadynach i na Trynidadzie i Tobago, w przeszłości były one przez długi czas koloniami francuskimi).
Język hiszpański, portugalski i francuski występują często w wersji zmienionej, jako języki pidżynowe/kreolskie. Często języki kreolskie zawierają słownictwo z różnych języków. Przykłady języków kreolskich to:
- używany powszechnie na Antylach Holenderskich i Arubie język papiamento, zawierający przede wszystkich słownictwo zaczerpnięte z języków: portugalskiego i hiszpańskiego,
- Saramaccan – używany w Surinamie i Gujanie Francuskiej przez potomków zbiegłych do dżungli czarnych niewolników, zawiera słowa pochodzenia angielskiego, portugalskiego i z języków afrykańskich,
czy trynidadzki kreolski – ze słownictwem pochodzenia gł. angielskiego i francuskiego.

Należy też jednak pamiętać, że język francuski jest podstawowym językiem w kanadyjskim Quebeku, a język hiszpański jest obok języka angielskiego głównym językiem na południu USA (Kalifornia, Arizona, Nowy Meksyk, Teksas, Floryda). O ile na Florydzie językiem hiszpańskim posługują się głównie imigranci z Kuby, o tyle na Południowym Zachodzie USA ludność hiszpańskojęzyczna mieszkała na długo przed przybyciem anglosaskich Amerykanów.
Kraje Ameryki używające języków romańskich są zamieszkane przeważnie przez katolików - >75% mieszkańców (Metysi, Indianie i potomkowie czarnych niewolników z Afryki często łączą jednak chrześcijaństwo ze swoimi  tradycyjnymi wierzeniami i praktykami religijnymi).

Czasami pojęcie Ameryki Łacińskiej ograniczone jest do krajów, w których w użyciu jest tylko język hiszpański lub portugalski. Wówczas pojęcie to jest synonimem Iberoameryki.

W ujęciu mającym zastosowanie w USA do Ameryki Łacińskiej zalicza się wszystkie państwa i terytoria autonomiczne i zależne położone na południe od granic Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Jest to o tyle zasadne, że kraje te niezależnie od tego, czy były koloniami hiszpańskimi, brytyjskimi, portugalskimi, czy holenderskimi miały podobne tradycje gospodarcze i kulturowe (podstawą gospodarki było w przeszłości głównie rolnictwo plantacyjne oparte o pracę niewolników – na wybrzeżach atlantyckich czarnych).

Wśród zagrożeń rozwoju społeczeństw krajów Ameryki Łacińskiej (współcześnie i w przeszłości) należą:
- klęski naturalne (trzęsienia ziemi – np. na Haiti w 2010 roku, ok. 230 tys. ofiar, wybuchy wulkanów – np. wybuch wulkanu Nevado del Ruiz w 1985 roku spowodował lawiny błotne, które zabiły ponad 28 tys. osób, cyklony tropikalne – np. cyklon Paulina na wybrzeżu pacyficznym Meksyku w 1997 roku, śmierć 300-500 osób);
- choroby
(Surinam, Jamajka, Haiti i Gujana to państwa, w których udział nosicieli wirusa HIV wśród dorosłej ludności jest największy w Amerykach – 1,4-2,4%,
w dzielnicach biedy wielkich miast i w terenach wiejskich istnieje duża groźba chorób zakaźnych – gruźlicy i chorób związanych z utrudnionym dostępem do czystej wody, np. cholery,
chorobą pasożytniczą rozpowszechnioną w Ameryce Środkowej i Południowej jest choroba Chagasa atakująca miesień sercowy i układ pokarmowy, nie leczona prowadząca do śmierci,
w 2009 r. Meksyk stał się jednym z pierwszych ognisk pandemii tzw. świńskiej grypy);
- degradacja środowiska naturalnego – zwłaszcza zmniejszenie się powierzchni wilgotnych lasów równikowych (np. w Brazylii powierzchnia wilgotnych lasów równikowych od lat 70.tych skurczyła się o około 0,5 mln km2) oraz zanieczyszczenie powietrza w wielkich miastach Ameryki Łacińskiej (w 1992 roku WHO  ogłosiło miasto Meksyk najbardziej zanieczyszczonym miastem świata);
- przemoc stosowana względem przedstawicieli władz i cywilów przez grupy przestępcze (np. obecna wojna pomiędzy gangami oraz policji i wojska z gangami w Meksyku, czy walki z kartelami narkotykowymi w Kolumbii w latach 80.tych i 90.tych XX wieku);
- nierówności społeczne i ekonomiczne (region Ameryko Łacińskiej charakteryzuje się największymi na świecie regionalnymi wartościami indeksu Giniego – Wskaźnika Nierówności Społecznej, np. 1% najbogatszych Brazylijczyków ma taki sam dochód jak 50% najuboższych mieszkańców tego kraju);
- wykluczenie społeczne ludności tubylczej, wynikające m.in. ze słabej znajomości języka hiszpańskiego i portugalskiego,
w dalszym ciągu zdarzają się przypadki odbierania jej ziemi przez rządy i białych latyfundystów,
przeciwko dyskryminacji przedstawicieli ludu Majów udanie protestowali w latach 90.tych XX wieku w meksykańskim stanie Chiapas rebelianci i ruchu Neozapatystów, w przeszłości częste były przypadki eksterminacji Indian (np. „podbój pustyni” czyli Pampy i Patagonii przez armię argentyńską w latach 80.tych XIX wieku);
- niedemokratyczne rządy i niestabilność polityczna – wywodząca się jeszcze z tradycji XIX-wiecznych Wyzwolicieli (Libertadores) tradycja caudillo – „wodzów/ojców narodu”, którzy preferowali autokratyczne metody rządów i w przeszłości stali na przeszkodzie zjednoczenia regionu,
częste były też wojny pomiędzy członkami różnych stronnictw (po II Wojnie Światowej również partyzantka komunistyczna – np. FARC w Kolumbii, czy Sandiniści w Nikaragui) i tendencje separatystyczne (np. w 1903 roku od Kolumbii oderwała się dzisiejsza Panama) oraz wojskowe zamachy stanu (np. w Chile wojskowi pod wodzą gen. Pinocheta obalili w 1973 roku lewicowy rząd Salvadora Allende, w jego wojsko i policja zamordowała kilkaset przeciwników, w ostatnim czasie nasiliły się niepokoje społeczne i polityczne w Wenezueli);
- w niedalekiej przeszłości w niektórych krajach rozwój był utrudniony przez bezpośrednie i pośrednie interwencje USA (w latach 1915-34 wojska amerykańskie okupowały Haiti, a w Gwatemali plany prezydenta Jacobo Arbenza Guzmana nacjonalizacji latyfundiów amerykańskiej firmy United Fruit Company – dziś Chiquita doprowadziły do jego obalenia przez zamach stanu wspierany przez CIA w 1954 roku).

Szanse na rozwój państw Ameryki Łacińskiej w przyszłości wiążą się m.in. z:
- występowaniem zasobów naturalnych
(surowce mineralne takie jak ropa naftowa i gaz ziemny w Meksyku nad Zat. Meksykańską, w Wenezueli, w Ekwadorze, Boliwii, Brazylii i Argentynie, rudy żelaza w Brazylii, boksyty w Brazylii, Gujanie, Surinamie i na Jamajce, rudy miedzi w Chile, rudy srebra, cynku i ołowiu w Meksyku i Peru i inne,
piękno przyrody – dzikie zwierzęta i piękne plaże razem z pozostałościami cywilizacji prekolumbijskich przyciągają licznych turystów – np. Meksyk odwiedziło w 2008 roku >22,5 mln turystów zagranicznych);
- licznymi surowcami roślinnymi i zwierzęcymi (surowce leśnicze i rolnicze - cukier, kawa, banany, wołowina i inne);
- stosunkowo wysokim poziomem rozwoju szkolnictwa (w tym szkolnictwa wyższego),
- współpraca gospodarcza z USA (ważny rynek zbytu, inwestor oraz miejsce, gdzie pracy poszukują liczni legalni i nielegalni imigranci z krajów Ameryki Łacińskiej, np. Rozwój Meksyku dzięki przynależności do NAFTA),
- współpraca gospodarcza pomiędzy krajami regionu – organizacje regionalne takie jak Wspólny Rynek Południa (Mercosur – Brazylia, Argentyna, Urugwaj i Wenezuela), Andyjski Wspólny Rynek (Kolumbia, Ekwador, Peru, Boliwia oraz państwa stowarzyszone i obserwatorzy), Karaibska Wspólnota i Wspólny Rynek (CARICOM – Antigua i Barbuda, Bahamy, Barbados, Belize, Dominika, Grenada, Gujana, Haiti, Jamajka, Montserrat, Saint Lucia, Saint Kitts i Nevis, Saint Vincent i Grenadyny, Surinam oraz Trynidad i Tobago) oraz inne.

Autor: dr Krzysztof Jarzyna z Instytutu Geografii UJK w Kielcach

Polecamy również:

Komentarze (1)
Wynik działania 1 + 5 =
qwertyuiopasdfghjklzxcvbnm1234567890
2024-11-20 18:11:07
ciekawe, oczekiwałem tylko kraj-stolica. miłe zaskoczenie ;)
Ostatnio komentowane
ess
• 2024-12-04 18:43:47
Ciekawe i pomocne
• 2024-12-03 20:41:33
nie jaja nie
• 2024-11-30 20:37:38
pragnę poinformować iż chodziło mi o schemat obrazkowy lecz to co jest napisane nie j...
• 2024-11-28 16:29:46
ciekawe, oczekiwałem tylko kraj-stolica. miłe zaskoczenie ;)
• 2024-11-20 18:11:07