W Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r. zawartych jest kilkanaście zasad naczelnych, które wyrażają podstawowe wartości konstytucyjne i decydują o ustroju kraju.
Są to zasady:
1. republikańskiej formy rządu – zasada odnosi się do ustroju Polski, ale dotyczy ona także symboliki państwa jako takiego – republikańska forma sprawowania władzy dotyczy wykluczenia dziedzicznego sprawowania władzy, a także dążenie do realizacji rządów demokratycznych, w ramach prawa.
2. demokratycznego państwa prawnego – zasada również dotyczy formy rządów – władzy demokratycznej, gdzie działania władzy państwowej związane są prawem. Do przesłanek państwa prawnego zalicza się m.in.: prymat ustawy, podział władzy, sądową kontrolę władzy wykonawczej, czy też realizowania zasady, iż prawo nie działa wstecz.
3. autonomii i wzajemnej niezależności oraz współdziałania w stosunkach między państwem a kościołami (oraz innymi związkami wyznaniowymi) – zasadę tę wyraża art. 25 ust. 3, w którym podkreśla się autonomię, niezależność, ale także współdziałanie na rzecz dobra człowieka i dobra wspólnego.
4. wolności i praw człowieka i obywatela – państwo wyznające tę zasadę ma obowiązek zapewniania swoim obywatelom (i ludziom ogólnie) możliwości realizacji wolności i zachowania praw. Zasada ta należy do jednego z najważniejszych (po ochronie niepodległości oraz nienaruszalności terytorialnej) zadań państwa.
5. suwerenności narodu – najwyższa władza w państwie znajduje się rękach narodu (rozumianego jako wspólnota prawa wszystkich obywateli)
6. reprezentacji politycznej – dotyczy sfery sprawowania władzy – choć zgodnie z poprzednią zasadą sprawuje ją naród, robi to poprzez przedstawicieli, którzy rządzą w jego imieniu i na jego rzecz.
7. podziału władzy i równowagi władz – władza podzielona jest na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą, a mechanizmy wzajemnych relacji nastawione są na wzajemne oddziaływania oraz hamowanie.
8. dwuizbowości parlamentu – w polskim parlamencie występują dwie izby – Sejm i Senat, które pełnią funkcje władzy ustawodawczej i mają charakter przedstawicielski.
9. pluralizmu politycznego – możliwość funkcjonowania w państwie różnych partii, ugrupowań, programów politycznych; możliwe są także różne formy udziału obywateli w życiu publicznym i wyrażaniu swojej woli (poprzez np. stowarzyszenia, grupy, związki zawodowe itp.).
10. parlamentarnej formy rządów – prymat parlamentu (Sejmu) jako organu przedstawicielskiego narodu.
11. odrębności i niezależności sądów oraz trybunałów – zasada ta decyduje o sprawności i uczciwości sądownictwa.
12. społecznej gospodarki rynkowej – rozumiana jako własność prywatna, solidarność, dialog, swobodna działalność gospodarcza i współpraca partnerów społecznych.
13. decentralizacji władzy publicznej i samorządu terytorialnego – polega na przekazywaniu zadań (wraz z kompetencjami i finansami umożliwiającymi ich realizację) przez centralne organy władzy państwowej jednostkom niższego szczebla – przede wszystkim jednostkom samorządu terytorialnego.