Gospodarka rynkowa jest rodzajem gospodarki, której centralnym punktem jest rynek – przestrzeń, gdzie poszczególne podmioty sfery gospodarczej (osoby fizyczne, prawne, przedsiębiorstwa, państwo) działają zgodnie z zasadami racjonalności, dążąc do własnego zysku i realizacji własnych interesów. Gospodarka rynkowa jest obecnie najczęściej spotykanym rozwiązaniem ekonomicznym, co wynika z jej dużej efektywności gospodarczej.
Pojęcie gospodarka rynkowa jest bardziej adekwatne wobec gospodarek współczesnych krajów niż stosowane często zamiennie „gospodarka wolnorynkowa”. Wynika to z faktu, że obecnie rynek nie jest do końca „wolny”, a rząd (państwo ogólnie) ma znaczny wpływ na jego kształt i formę. Oczywiście w poszczególnych krajach zakres ingerencji państwa w gospodarkę różni się dość znacznie, faktem jest jednak, że obecnie nie istnieje kraj, w którym gospodarka byłaby całkowicie wolna.
Gospodarka rynkowa - cechy
Podstawowymi cechami gospodarki rynkowej są:
- założenie racjonalności uczestników wymiany rynkowej (homo oeconomicus – racjonalne decyzje, kierowanie się przemyślanymi argumentami w stronę największego możliwego zysku),
- dobrowolność podejmowanych decyzji rynkowych,
- informacje płynące z rynku podstawowym źródłem decyzji podejmowanych przez podmioty gospodarcze.
Gospodarka rynkowa jest gospodarką efektywną ekonomicznie. Wprowadzane przez państwa ograniczenia i różnego typu uwarunkowania prawne związane są m.in. z pewnym regulowaniem dystrybucji zasobów – przekazaniem ich także osobom, które ze względu na sytuację życiową, zdrowie itp. nie są w stanie uczestniczyć w sposób pełnoprawny w grze rynkowej.
Gospodarka rynkowa w Polsce po 1989
Transformacja polityczna i ekonomiczna, jakie miały miejsce w Polsce po 1989 r. doprowadziły do zastosowania w Polsce tzw. społecznej gospodarki rynkowej (mówi o tym Konstytucja RP w art. 20). Zgodnie z zapisami Konstytucji gospodarka ta opiera się o własność prywatną, wolność prowadzenia działalności gospodarczej, a także o dialog, współpracę i solidarność partnerów społecznych. Celem gospodarki rynkowej o charakterze społecznym jest uzyskanie wzrostu gospodarczego, niskiego poziomy bezrobocia itp. (czyli tego, do czego dąży gospodarka rynkowa), ważnym elementem jest jednak równoczesna troska o zapewnienie dobrych warunków pracy.