1. Przecinkiem oddzielamy człony równorzędne, czyli takie same części zdania.
Asia, Karol, Tomek wspólnie odrabiają zadania domowe. (rozdzielone przecinkiem podmioty)
Na parkingu stoi piękny, lśniący, nowiutki samochód. (rozdzielone przecinkiem przydawki)
Chłopcy biegają, śmieją się, krzyczą. (rozdzielone przecinkiem orzeczenia)
Lubię oglądać horrory, komedie, westerny. (oddzielone przecinkiem dopełnienia)
Kurz zalegał wszędzie – na półkach, na podłodze, na meblach. (rozdzielone przecinkiem okoliczniki miejsca)
UWAGA!
Okoliczników różnego typu nie rozdziela się.
W sobotę ochoczo spacerowałem mimo deszczu.
(okolicznik czasu – w sobotę, okolicznik sposobu – ochoczo, okolicznik przyzwolenia – mimo deszczu)
2. Przecinkiem oddzielamy człony powtórzone.
Dawno, dawno temu na świecie żyły dinozaury.
Zarobisz dużo, dużo pieniędzy.
Zbudowali domek wysoko, wysoko na drzewie.
3. Stawiamy przecinek przed spójnikami przeciwstawnymi a, ale, lecz, jednak oraz synonimicznymi czyli, to jest, innymi słowy.
Ja mam rację, a nie ty!
Dom był stary, ale dość wygodny.
Dom był stary, lecz dość wygodny.
Dom był stary, jednak dość wygodny.
oraz
Kupiłam album na znaczki pocztowe, czyli klaser.
Kupiłam album na znaczki pocztowe, to jest klaser.
Kupiłam album na znaczki pocztowe, innymi słowy klaser.
4. Stawiamy przecinek przed spójnikami i, oraz, lub, albo, bądź, czy, ani jeśli tylko wprowadzają dopowiedzenie.
Wystawa mnie zachwyciła, i to bardzo!
Budowla jest duża, lub/albo/czy nawet ogromna.
Nie lubię poniedziałków, ani trochę.
5. Stawiamy przecinek przed powtórzonymi spójnikami i, oraz, lub, albo, bądź, czy, ani, jeżeli pełnią tę samą funkcję.
Zbierałem i grzyby, i jagody.
ale
Zbierałem grzyby i jagody i słuchałem śpiewu ptaków.
(Pierwsze i łączy dwa dopełnienia, a drugie – zdania składowe mówiące o zbieraniu i słuchaniu.)
Albo zajmę się sprzątaniem, albo trochę jeszcze odpocznę.
ale
Ugotuję rosół albo zrobię kanapki albo jajecznicę.
(Pierwsze albo łączy zdania składowe, a drugie – dwa dopełnienia.)
6. Przecinkiem oddzielamy wyrazy i wyrażenia niebędące częściami zdania, np.
- wyrazy w wołaczu (Kasiu, usiądź wreszcie. Kiedy będzie obiad, mamo? Przestań, Mruczku, gonić myszki.),
- wyrażenia typu słowem, ściślej, innymi słowy, inaczej mówiąc itp. (Zarobiłem sporo, ściślej, trzy tysiące złotych. Mam trzy tysiące złotych, inaczej mówiąc, fortunkę.),
- po okrzykach ach, hej, halo, o, ho, oj (Ach, co to był za wieczór! Hej, spójrz na mnie! Halo, kto mówi? O, mam pomysł! Oj, boli mnie głowa!).
UWAGA!
Jeśli po wykrzykniku o występuje wyraz w wołaczu, przecinek stawia się po całej konstrukcji, np. O moja panno, tak się nie robi!
7. Przecinek stawiamy przed jak wprowadzającym wyliczenia.
W moim sadzie rosną liczne drzewa owocowe, jak śliwy, jabłonie, grusze, czereśnie.
8. Stawiamy przecinek w porównaniach typu tak, jak / tyle, co / taki, jaki. W mowie odpowiada mu wtedy pauza oddechowa.
Często wyjeżdża tak w góry, jak nad morze.
Mam tyle lat, co i ty.