Geneza, czas i miejsce akcji
„Hobbit” to powieść Tolkiena, która została wydana w 1937 roku i w której znalazły odbicie osobiste pasje autora. Jest to bowiem dzieło inspirowane licznymi lekturami pisarza, jego zainteresowaniem mitologią celtycką i skandynawską, folklorem, baśnią czy literaturą Johna Miltona. Czas akcji nie został bliżej określony, jest to niejako czas alternatywny – baśni, mitu, legendy, charakterystyczny dla literatury fantasy. Miejscem akcji jest Śródziemie i jego różne tajemnicze krainy: Hobbiton, kraj elfów, Mroczna Puszcza, Miasto na Jeziorze czy Samotna Góra. Czasoprzestrzeń ma zatem charakter fantastyczny. Jest to świat zamieszkiwany przez ludzi, elfy, hobbisty, gobliny, smoki i inne stworzenia.
Problematyka
„Hobbit” to powieść fantasy, której akcja rozgrywa się w baśniowym świecie alternatywnym (Śródziemiu). Jest to więc rzeczywistość wykreowana przez wyobraźnię pisarza, zamieszkiwana przez ludzi, elfy, smoki czy Hobbity. Te ostatnie są niezwykle sympatycznymi stworzeniami, które ponad wszystko cenią rodzinne więzi i wiejskie, spokojne życie wśród natury. Fantastyczny wymiar powieści był niejednokrotnie odczytywany przez krytykę jako odwrót od świata realnego i ucieczka w krainę dziecięcych marzeń. Baśniowa opowieść Tolkiena jest jednak historią o najważniejszych wartościach i odwiecznej walce dobra ze złem.
Kluczowy motyw powieści stanowi podróż do Samotnej Góry, będąca metaforą ludzkich zmagań z przeciwnościami losu. Bohaterowie, aby dotrzeć do skarbu, muszą pokonać wiele przeszkód, jednocześnie jednak wędrówka stanowi dla nich okazję do wewnętrznej przemiany (zwłaszcza dla Hobbita i Thorina). Walka, jaką podejmują, stanowi próbę odwagi, przyjaźni i solidarności. Na końcu zaś okazuje się, że główną wartością nie jest osiągnięcie celu podróży, ale sam akt wysiłku zmierzający do zmiany świata. Efekt podróży zupełnie nie pokrywa się z wyjściową motywacją bohaterów, którzy wyruszają z zamiarem zdobycia wielkiego skarbu, tymczasem największym skarbem okazuje się przywrócenie pokoju i szczęścia całego Śródziemia.
Tolkien nie eliminuje z wykreowanej przez siebie rzeczywistości zła, cierpienia i śmierci. Dzielny Thorin musi przecież umrzeć, by świat powrócił do swojego pierwotnego ładu. Jednak pisarz pokazuje, że w każdych okolicznościach można opowiedzieć się po właściwej stronie i mieć nadzieję, że dobro okaże się silniejsze niż zło.