„O krasnoludkach i sierotce Marysi” - geneza
W latach 1812-1815 bracia Grimm publikowali swoje baśnie, które tworzyli na podstawie legend i podań. Wśród nich znajdowała się historia o Królewnie Śnieżce i siedmiu krasnoludkach. Opowieść ta cieszyła się wielką popularnością przez długie lata, o czym może świadczyć fakt nakręcenia w 1937 r. na jej podstawie filmu animowanego przez wytwórnię należącą do Walta Disneya.
Marii Konopnickiej twórczość niemieckich folklorystów zapewne nie była obca. Fakt opanowania przez nią języka, którym się posługiwali, mogą potwierdzić liczne przekłady twórczości Heinricha Heinego. Jednak bezpośrednim impulsem do stworzenia dzieła skierowanego przede wszystkim do dzieci było najprawdopodobniej spotkanie poetki z Michałem Arctem, polskim księgarzem. Z zagranicy przywiózł on liczne obrazki (przedstawiały one m.in. krasnoludki) i zaproponował autorce, by stworzyła na ich podstawie jakieś dzieło.
„O krasnoludkach i sierotce Marysi” to utwór szczególny. Można znaleźć w nim motywy charakterystyczne dla baśni spisanej przez braci Grimm (m.in. krasnoludki pomagające sierotce, wsparcie magicznych sił), lecz przede wszystkim należy zwrócić uwagę na osadzenie historii w polskich realiach i zawarcie w niej przesłanek dydaktycznych, które wydawały się niezwykle cenne w czasach zaborów (szacunek do pracy, umiłowanie ziemi ojczystej, wykazanie, że dzięki determinacji i poświęceniu można osiągnąć swój cel itd.).
„O krasnoludkach i sierotce Marysi” - czas i miejsce akcji
Czas wydarzeń książki „O krasnoludkach i sierotce Marysi” jest trudny do sprecyzowania, gdyż brakuje konkretnych informacji na ten temat. Można jednak przypuszczać, iż jest to XIX w. – może wskazywać na to przedstawienie życia Skrobka oraz opisy okolicznych wiosek. Z kolei w opowieściach małych ludzików powracają czasy w połowie legendarne: zamieszkiwanie polskich ziem przez plemię Lechitów, okres panowania Ziemowita, historia królowej Wandy, Popiela, ale również te, których istnienie potwierdzone zostało przez historyków – panowanie Mieszka I.
Akcja dzieła Marii Konopnickiej toczy się w wielu miejscach – część z nich jest realna, reszta zaś wyraźnie należy do sfery magicznej. Spośród tych prawdopodobnych można wymienić: nienazwane wioski, Głodową Wólkę oraz Słowiczą Dolinę (tutaj mieszka Skrobek). Z kolei do miejsc fantastycznych zaliczmy: kryształowy pałac czy krainę królowej Tatry.
„O krasnoludkach i sierotce Marysi” - problematyka
„O krasnoludkach i sierotce Marysi” to utwór skierowany przede wszystkim do młodszych czytelników. W świecie przedstawionym panuje wyraźny podział na dobro i zło, a obecny w nim system wartości jest przejrzysty i bardzo klarowny. Postaci negatywne zostają ukarane za swoje postępowanie, a bohaterowie wyznający odpowiedni system wartości (ze szczególnym naciskiem na pracowitość i czynienie dobra innym) otrzymują nagrodę.
Działanie krasnoludków w utworze Marii Konopnickiej pokazuje, że dane postępowanie niesie ze sobą określone konsekwencje. Mali bohaterowie wykreowani przez autorkę przy pomocy magii często karzą i piętnują złe zachowania (np. utrata pieniędzy Półpanka), ale chętnie też sprzyjają ludziom pracowitym i ofiarnym, czyniąc ich życie lepszym (sierotka Marysia, Skrobek).
W baśni Konopnickiej bardzo ważną rolę odgrywa także ziemia – łączność z nią człowieka jest wielokrotnie podkreślana; ziemia jest w stanie dać mu więcej dóbr niż cokolwiek innego. Skarby krasnoludków pochodzą z marnotrawstwa ludzi, a nieszczęście i bieda Skrobka wywodzą się z tego, że nie korzysta on z dobrodziejstw swojego pola. Dopiero pieśń mistrza Sarabandy wydobywa go z marazmu i bierności pokazując, iż dzięki pracy może osiągnąć naprawdę wiele.
„O krasnoludkach i sierotce Marysi” Marii Konopnickiej to dzieło wyraźnie nacechowane dydaktyzmem. Pomaga ono rozgraniczyć dobro od zła, wskazuje rodzaje postępowania godne naśladowania (ukazuje także te złe) oraz chwali pracę, dobro i skromność.
