„O krasnoludkach i sierotce Marysi” - bohaterowie
Bohaterów występujących w „O krasnoludkach i sierotce Marysi” można podzielić na postaci realne (prawdopodobne) oraz istoty fantastyczne. Większość z nich została nakreślona poprzez wyolbrzymienie jednej z ich cech charakteru i umniejszenie znaczenia innych (np. Półpanek – pyszny i dumny; Sadełko – chytry i żarłoczny; chomik – pracowity gospodarz, lecz przede wszystkim egoista).
Bohaterowie realni (prawdopodobni):
Sierotka Marysia – w młodości straciła ukochaną matkę Kukulinę. Kiedy były jeszcze razem, Marysia dała się zapamiętać Podziomkowi jako miła i współczująca dziewczynka (cieszyła się, gdy jej rodzicielka pomogła krasnoludkowi). Później, gdy została sama, musiała iść na zarobek do obcych ludzi.
Od początku Marysia zachowywała się inaczej niż wszystkie dzieci. Stroniła od zabaw, wypasając swoje gąski pod samym laskiem. Często rozmawiała z przyrodą oraz potrafiła wspaniale śpiewać, co doceniał chomik. Była bardzo oddana swojej pracy, w której pomagał jej ukochany piesek Gasio.
Kiedy bohaterka traci swoje stadko, wpada w rozpacz. Wypędzona przez gospodynię. nie wie, co ma dalej zrobić. Dzięki pomocy Podziomka udaje się w trudną podróż do królowej Tatry. Dzielnie znosi trudy wyprawy, a gdy w końcu staje przed obliczem władczyni, pokazuje swoją skromność, prosząc ją jedynie o przywrócenie życia zwierzątkom.
Później Marysia odkrywa przed czytelnikiem swoje wspaniałe zdolności w zarządzaniu gospodarstwem Skrobka. Jest pracowita, toteż szybko udaje się jej uporać z panującym w chacie bałaganem. Odkrywa stos ziarna, kiedy bierze martwego chomika, aby godnie go pochować.
Sierotka Marysia jest dziewczynką skromną i niezwykle dobrą. Krzywda innych zdaje się sprawiać jej ból, toteż stara się zawsze czynić dobro i nie dopuszczać do tego, by inni cierpieli. Widoczny jest również jej rozsądek. Kiedy bierze w swój fartuch nieżyjącego gryzonia, wie, iż nie może powiedzieć o nim Wojtkowi i Kubie, ponieważ chłopcy mogą rozgrzebać miejsce jego pochówku.
Piotr Skrobek – czytelnik poznaje go, kiedy chłop zabiera na swój wóz krasnoludki. Wtedy jawi się jako postać nieuprzejma i chytra – za podwózkę chce połowy skarbów należących do małych ludzików oraz złośliwie postępuje z Podziomkiem, którego wysadza w Głodowej Wólce.
Później okazuje się jednak, iż Skrobek nie jest złym człowiekiem, lecz tak bardzo przygniata go bieda, że niemal zabija w nim wszelkie ludzkie odruchy (surowość wobec samodzielnie wychowywanych synów itp.). Wraz z przybyciem krasnoludków do jego gospodarstwa zaczyna powodzić mu się lepiej. Kiedy mistrz Sarabanda odgrywa swoją pieśń, w zrezygnowanego dotychczas chłopa wstępują nowe siły. Wręcz heroicznie podejmuje się pracy, by doprowadzić pole do stanu użyteczności. Dzięki pomocy krasnoludków udaje mu się zrealizować swoje zamiary, a później zdobywa jeszcze ziarno, które w przyszłości wyda plony.
Kiedy życie Skrobka staje się łatwiejsze, zmiana zachodzi także w jego osobowości. Niegdyś surowy i niechętny swoim dzieciom ojciec staje się człowiekiem czułym i dumnym z dorodnych latorośli.
Wojtek i Kuba – synowie Skrobka, początkowo bardzo zaniedbani i trzymający się z boku. Później, gdy rodzinie zaczyna się lepiej wieść, stają się dorodnymi i naprawdę ładnymi młodzieńcami. To młodzi i skorzy do zabawy chłopcy. W razie potrzeby chętnie pomagają ojcu, np. przynosząc chrust.
Babuleńka – stara zielarka cechująca się wielką mądrością. W zasadzie jest postacią z pogranicza światów realnego i fantastycznego. Dzięki swoim magicznym zdolnościom zszywa gardziel Półpanka. Również podsuwa ona Pietrzykowi pomysł wykorzystana pereł w celu schwytania złodzieja zboża.
Bohaterowie fantastyczni:
Król Błystek – władca krasnoludków, uosobienie mądrości, szlachetności i pracowitości. Z jego wypowiedzi przebija wielka wiedza o życiu. Ma pełną świadomość tego, iż obdarowanie człowieka bogactwami nie jest w stanie rozwiązać problemu biedy. Wielkim szacunkiem darzy ludzi ubogich i pracowitych, zawsze starając się nieść im pomoc. Sam nawet uczestniczy w takich działaniach, np. wspierając chłopców w poszukiwaniu chrustu.
Dla swoich poddanych Błystek jest dobrym władcą. Zawsze liczy się z ich zdaniem, mając nadzieję na to, iż poprzez jego wyrażanie udowodnią mu swoją mądrość.
Koszałek-Opałek – kronikarz krasnoludków, który podyktował autorce opowieść. Przez swoich ziomków uznawany jest za mędrca, czemu nie stara się zaprzeczać (np. gdy Podziomek mówi, że nie wypada mu wchodzić między prostych ludzi). Uczone księgi stanowią jego największą pasję – gotów jest poświęcić wszystko, by zdobyć gęsie pióra konieczne do ich tworzenia.
Z kolei jego postawa często nie ma wiele wspólnego z mądrością, jaką się Koszałkowi przypisuje. Kronikarz ma olbrzymią skłonność do konfabulowania – problemy wioski z lisem przedstawia jako najazd Tatarów. W swoim zaufaniu do nauki przesadza do tego stopnia, że zamiast przyjrzeć się światu stopniowo opanowywanemu przez wiosnę, woli wykonywać mylne obliczenia, które ostatecznie i tak pokazują, że zima najpewniej nigdy się nie skończy. Całkiem łatwo daje się także nabrać lisowi Sadełko wmawiającemu mu, iż sam jest uczonym i bada sposoby hodowli drobiu w okolicznych wioskach.
Koszałek-Opałek odłącza się od krasnoludków. Wyrusza w świat w poszukiwaniu mądrości i sławy. Często szuka pomocy u ludzi, oferując im w zamian niezwykle interesujące opowieści o krasnoludkach.
Podziomek – najbardziej łakomy spośród małych ludzików. Kiedyś został podrzucony jednej z gospodyń, która niedostatecznie opiekowała się swoim dzieckiem. W tym czasie jadł tyle, że ogołacał z zapasów jej spiżarnię. Później, gdy powrócił do krasnoludków, we znaki dawał mu się głód. Z tego względu postanowił wyruszyć w podróż. Skrobek, chcąc utrzeć Podziomkowi nosa, wysadza go w Głodowej Wólce. Skutkiem panującej tam biedy jest stopniowe chudnięcie krasnoludka.
Podziomek to także postać o niezwykle łagodnym sercu. Gdy słyszy płacz sierotki Marysi, robi wszystko, by pomóc dziewczynce. Właśnie on proponuje udanie się do królowej Tatry, która na pewno będzie wiedziała, jak zaradzić problemom trapiącym pastereczkę.
Pietrzyk – krasnoludek cechujący się pozytywnym nastawieniem do życia. Jest odważny i zaradny – to on udaje się na grzbiecie jaskółki do chatki babuleńki, by zdobyć złotą igłę. Później odwiedza ją ponownie i dowiaduje się, jak schwytać złodzieja zboża. Kiedy poznaje historię Wiechetka, prosi władcę, by ten darował szczurowi winy.
Lis Sadełko – jedna z postaci negatywnych w dziełku Marii Konopnickiej. Jest to chytry, przebiegły i kłamliwy zwierzak, który nie liczy się z innymi. By osiągnąć swój cel – pożarcie gąsek – gotów jest zrobić wszystko (podaje się nawet za uczonego).
Półpanek – bohater, o którym narratorka nie może powiedzieć niczego dobrego. Jest on żabą i wywodzi się z okolicznego rodu. Innym okazuje pogardę, będąc święcie przekonanym o swojej wyjątkowości. Uważa, że potrafi doskonale śpiewać, a kiedy do Słowiczej Doliny przybywa mistrz Sarabanda, postanawia udowodnić, iż potrafi dać lepszy koncert od niego. Podczas próby z Modraczkiem pęka mu gardziel, życie przywraca Półpankowi babuleńka.
Półpanek jest stworzeniem nieliczącym się z innymi, skoncentrowanym wyłącznie na sobie. Kiedy spotyka Koszałka-Opałka początkowo pragnie go ominąć, lecz utwierdziwszy się, iż cała sytuację obserwuje sroka, podejmuje decyzję o wręczeniu mu jałmużny. Jednak kiedy ptak odlatuje, daje on Koszałkowi tylko okruchy trawy. Wtedy te zmieniają się w złoto, a pieniądze posiadane przez Półpanka stają się śmieciami.
Chomik – jest bardzo pracowitym i przykładnym gospodarzem, który pieczołowicie gromadzi zapasy na zimę. Ma jednak pewną wadę – to niepomagający innym egoista. Znał on zamiary lisa Sadełko, lecz nie ostrzegł Marysi, ponieważ nie chciało mu się pokonywać drogi do niej. Być może gdyby to zrobił, nie zginąłby później zabity przez tego samego lisa.
Mistrz Sarabanda – świerszcz, niezrównany muzyk, piewca siły ziemi. To jego pieśń odmienia Skrobka, który po jej usłyszeniu zyskuje siłę niezbędną do stawienia czoła przeciwnościom losu.
Szczur Wiechetek – złodziej zboża schwytany przez krasnoludki dzięki podstępowi z perłami. Swoje czyny tłumaczy wielką biedą panującą w jego rodzinie. Jednak małe ludziki, chociaż wzruszone jego historią, postanawiają wydać nań wyrok śmierci. Dopiero Pietrzyk swoją interwencją ratuje szczura przed smutnym końcem.