Przez pory roku najczęściej rozumiemy okresy klimatyczne, charakteryzujące się określonymi warunkami termicznymi, bądź opadowymi (w szerokościach międzyzwrotnikowych), zmieniające się w rytmie rocznym i odpowiedzialne za cykle biologiczne.
Są one następstwem zmiennych w cyklu rocznym warunków oświetlenia Ziemi w trakcie ruchu obiegowego Ziemi przy stałym nachyleniu osi obrotu. Ta zmienność wyraża się m.in. zmianami szerokości geograficznej, w której Słońce góruje w zenicie (promienie padają na powierzchnię pionowo), jak również zmianami wysokości kątowej Słońca w momencie górowania (w południe) na dowolnym równoleżniku oraz zmianami długości dnia i nocy.
 |
| Oświetlenie Ziemi przez Słońce w dniu przesilenia letniego na półkuli północnej; autor: Przemysław Idzkiewicz (19.04.2005), wikimedia.org. |
Biorąc pod uwagę te charakterystyki można wyróżnić 4 charakterystyczne położenia Ziemi względem Słońca w trakcie jej obiegu wokół niego:
- równonoc wiosenną (20/21 marca) i równonoc jesienną (22/23 września) – Słońce góruje wtedy w zenicie na równiku, a promienie słoneczne w równym stopniu oświetlają półkulę północną i południową; dzień i noc na całej kuli ziemskiej trwają po 12 godzin;
- dzień przesilenia letniego (20/21 czerwca) – promienie słoneczne padają wtedy pionowo na Zwrotnik Raka (szerokość geograficzna φ – 23°27’N), lepiej oświetlona jest półkula północna, na której noc jest krótsza od dnia, poza kołem podbiegunowym północnym (szerokość geograficzna φ – 66°33’N) trwa dzień polarny, a poza kołem podbiegunowym południowym (szerokość geograficzna φ – 66°33’S) trwa noc polarna,
- dzień przesilenia zimowego (21/22 grudnia) – promienie słoneczne padają wtedy pionowo na Zwrotnik Koziorożca (szerokość geograficzna φ – 23°27’S), lepiej oświetlona jest półkula południowa, a na półkuli północnej noc jest dłuższa od dnia, poza kołem podbiegunowym północnym (szerokość geograficzna φ – 66°33’N) trwa noc polarna, a poza kołem podbiegunowym południowym (szerokość geograficzna φ – 66°33’S) trwa dzień polarny.
 |
| Oświetlenie Ziemi przez Słońce w dniu przesilenia zimowego na półkuli północnej; autor: Przemysław Idzkiewicz (19.04.2005), wikimedia.org. |
Daty te określają granice 4 astronomicznych pór roku. Początek wiosny astronomicznej przypada 21 marca, początek lata astronomicznego 22 czerwca, początek jesieni astronomicznej 23 września, a początek astronomicznej zimy 22 grudnia. Mówiąc inaczej – astronomiczna wiosna trwa od równonocy wiosennej do przesilenia letniego 92 dni i 19 godzin), astronomiczne lato od przesilenia letniego do równonocy jesiennej (93 dni i 15 godzin), astronomiczna jesień od równonocy jesiennej do przesilenia zimowego (89 dni i 19 godzin), a astronomiczna zima od przesilenia zimowego do równonocy wiosennej (89 dni i 1 godzinę). Wiosna i lato tworzą półrocze letnie, a jesień i zima półrocze zimowe.
Na półkuli północnej kalendarzowe pory roku zgodne są z porami astronomicznymi. Na półkuli południowej są przesunięte o ½ roku. Latu półkuli północnej odpowiada zima półkuli południowej, zimie półkuli północnej odpowiada lato półkuli południowej, wiośnie półkuli północnej odpowiada jesień półkuli południowej, a jesieni półkuli północnej odpowiada wiosna półkuli południowej.