Na początku swojego artykułu autor zaznacza, że na pojęcie „groteskowości” nie składa się wszystko to, co poprzednich wiekach było określane tym mianem. Tak naprawdę początki funkcjonowania tego terminu ustanowiły jego istotę. O groteskowości możemy mówić w zakresie trzech dziedzin: stwarzania (procesu twórczego); dzieła; odbioru (recepcji). Wszystkie trzy odnoszą się do sztuki i występują w każdym jej aspekcie. Stąd wg. Kayser’a fakt, że o groteskowości można mówić jako o pojęciu z kategorii estetyki. Jest ona jednak do uchwycenia tylko w odbiorze – autor podaje tutaj kilka przykładów:
Jeśli odbiorca sztuki nie zna i nie rozumie kultury Inków, niektóre jej elementy np. rzeźby będzie uważał za groteskowe. Okazuje się więc, że to nieświadomość przyzwala na postrzeganie czegoś jako groteskowe.
Innym przykładem są dzieła Hieronima Boscha – Kayser sądzi, że malarz niekoniecznie miał z zamyśle stworzenie obrazów groteskowych i to, że sztuka Zachodu do takich je zakwalifikowała jest jednym wielkim nieporozumieniem i przeinaczeniem.
Podsumowując, odbiór dzieł groteskowych może być niezgodny z intencją ich autora. Dzieje się tak ponieważ często zarówno treść i forma są niejednoznaczne.
W następnej kolejności Wolfgang Kayser wymienia i omawia najpopularniejsze motywy groteskowe. Należą do nich:
- monstrualność
- postacie zwierząt o niewiadomym pochodzeniu i nietypowym wyglądzie (do najbardziej groteskowych należy nietoperz i jego osobliwy charakter)
- dwuznaczność formy niektórych przedmiotów (np. narzędzi)
- szaleństwo i opętanie (gdy do normalności i tego co znane wdziera się jakiś dziki pierwiastek)
- raptowność i zaskoczenie.
Strukturalną cechą groteski okazje się być ujawnienie zawodności orientacji w świecie (objawiające się np. w niszczeniu równowagi). W ten sposób tworzy się świat absurdu. Kayser wymienia tragedię jako sytuację, w której nie objawia się groteskowość, ponieważ idzie za nią zawsze pewne rozpoznanie sytuacji, a więc posiada sens .Groteska wręcz przeciwnie, a jej twórca nie powinien podejmować nawet prób usensowanienia materii, którą się zajmuje.
Kayser wyróżnia dwa rodzaje groteskowości:
- fantastyczną (dotyczącą światów urojonych, powstających w marzeniu, na granicy snu i jawy
- satyryczną (dotyczy dość chłodnego spojrzenia na wydarzenia jako na pustą grę marionetek, masek.
Twierdzi także, że stworzenie czegoś groteskowego jest jednocześnie próbą stworzenia okiełznania tego co w świecie wydaje się demoniczne.
Epoki, które najbardziej przyczyniły się do rozwoju groteski to:
- wiek XVI (gdy średniowieczne interpretacje świata straciły na aktualności)
- romantyzm (który stanowił sprzeciw wobec oświeceniowego rozumu)
- modernizm (który kwestionował wagę pojęć antropologicznych)