Księga strachów - streszczenie

Akcja powieści rozpoczyna się pod koniec lipca, gdy z obozu harcerskiego powracają trzej młodzi przyjaciele Pana Samochodzika – Wilhelm Tell, Sokole Oko i Wiewiórka. Przywożą ze sobą tytułową Księgę Strachów, która służy do starej harcerskiej zabawy: od miejscowej ludności druhowie zbierają rozmaite legendy i przesądy na temat miejsc, w jakich rzekomo straszy, a później wybierają się do nich nocą i po sprawdzeniu bezzasadności obaw stawiają tabliczki z napisem „Sprawdzono. Strachów nie ma”. W trakcie podobnej akcji w ruinach obserwatorium astronomicznego w Jasieniu druh Wiewiórka odnalazł tajemniczą tulejkę, która żywo interesuje Pana Samochodzika, rozpoznaje w niej bowiem łuskę z pistoletu gazowego. Postanawia udać się na miejsce i zbadać całą sprawę, nie chce jednak mieszać w tę niebezpieczną przygodę młodych przyjaciół.

Obóz harcerski znajdował się na Pojezierzu Myśliborskim, w najdalej wysuniętym na zachód łuku Odry, w pobliżu urokliwego Jeziora Jasień. W okolicy znajduje się zrujnowany w czasie działań wojennych 1945 roku pałac Haubitzow, odrestaurowany później przez nowych właścicieli i przeorganizowany w ośrodek wczasowy. Wspomniane przez Wiewiórkę ruiny znajdują się w parku przylegającym do pałacu i stanowią pozostałość po prywatnym obserwatorium grafa Volkmara von Haubitza, który pasjonował się astronomią. Jako miejsca, w których straszy, jeden z autochtonów wskazał harcerzom Młyn Topielec (młyn na skraju jeziora), Kamień Diabelski (wedle legendy przyniesiony tu przez diabła, który pomagał Haubitzowi w jego przedsięwzięciach) oraz ruiny obserwatorium. W miejscowym kościółku tuż przy drzwiach wyryta jest również tajemnicza szachownica, która pojawia się ponoć w kilku innych okolicznych świątyniach. Co ciekawe – szachownica znajduje się także w znaku herbowym Haubitzów. Wedle legendy jej symbol ma strzec skarbów ukrytych w 1945 roku przez Johanna von Haubitza przed wkraczającą Armią Czerwoną.

Swoje własne śledztwo w Jasieniu prowadzi Weber – niemiecki dziennikarz, który oskarżył Haubitza o zbrodnie wojenne i zażądał jego wycofania się z rządu RFN. Aby wygrać proces sądowy z popularnym politykiem musi odnaleźć jego wojenny pamiętnik. Pomaga mu Hilda, urodzona w Jasieniu Niemka, starająca się kontrolować działania niejakiego Klausa – pracownika gazety przychylnej Haubitzowi, któremu z pewnością nie zależy na odszukaniu wojennego skarbu. W rozgrywki pomiędzy Niemcami zamieszana jest piękna mistrzyni judo, pani Zenobia, przybywająca w ośrodku w towarzystwie siostrzenicy Kasi.

Po kilku dniach samotnego śledztwa do Pana Samochodzika dołączają harcerze przeczuwając zawczasu, że Księga Strachów za bardzo zainteresowała ich przyjaciela, by miał zrezygnować z rozwikłania jej tajemnicy. Detektyw proponuje tymczasem swoją pomoc Hildzie, wobec czego razem z chłopcami, Kasią, panią Zenobią i towarzyszącym jej Szwajcarem Fryderykiem oraz panem Kuryłło udają się na oględziny szachownic ozdabiających okoliczne zabytki. W czasie wycieczki na górę zamkową w Moryniu poszukiwaczom przytrafiają się dwie niepokojące przygody: jamnik Sebastian „umiera” na chwilę (prawdopodobnie ogłuszony pistoletem gazowym), a powściągliwy i elegancki dotychczas Fryderyk porywa Kuryłłę i grożąc mu bronią domaga się, by pocieszny rewident wyjawił mu wszystko, co wie o szachownicach. Rankiem Szwajcar opuszcza obóz poszukiwaczy, a Kuryłło wyjawia, że w czasie swoich poszukiwań odkrył jeszcze jedną szachownicę w leśniczówce w Czarnem, o której – zdaje się – nikt poza nim nie wie.

W trakcie wizyty w leśniczówce Pan Samochodzik wpada na rozwiązanie wszystkich tajemnic – Kuryłło jest najprawdopodobniej tajnym wysłannikiem Haubitza, który miał wyręczyć Klausa w poszukiwaniach pamiętnika. Dzięki wędrówkom z drużyną poszukiwaczy rewident domyślił się w końcu skrytki w mauzoleum rodu i potajemnie wykradł pamiętnik, udając w dalszym ciągu niezbyt lotnego wczasowicza napastowanego przez Fryderyka. Pomysł z dodatkową tablicą miał za zadanie odciągnąć poszukiwaczy od Jasieni i dać mu czas na ucieczkę, nie zorientował się jednak w porę, że Wiewiórka pomieszał ze sobą wszystkie puszki jedzenia ze spiżarni obozowiczów i spakował do swojego plecaka tę, w której Kuryłło ukrył w pośpiechu wykradziony z mauzoleum pamiętnik. Poszukiwacze odnajdują go przy śniadaniu w Polanie, gdy tajemnica została już rozwikłana przez Pana Samochodzika, a wszystkie najważniejsze postaci uległy zdemaskowaniu. Okazuje się wówczas, że pani Zenobia i Fryderyk są agentami wywiadów, przestępcy zostają aresztowani, a pamiętnik Haubitza trafia w ręce badaczy. Redakcja frankfurckiego pisma wygrywa później proces ze zbrodniarzem wojennym, a on sam staje ponownie przed wymiarem sprawiedliwości jako oskarżony.