Krew i limfa to dwa rodzaje tkani płynnej charakterystyczne przede wszystkim dla kręgowców. W świecie bezkręgowców w krwi występują różne przenośniki tlenu – oprócz hemoglobiny są też chemocyjanina i chlorokruoryna, natomiast krew (a w zasadzie hemolimfa) owadów w ogóle pozbawiona jest barwników oddechowych (nie pełni więc funkcji oddechowej).
W tym opracowaniu przedstawiona zostanie charakterystyka tkanek płynnych ssaków, a w szczególności człowieka.
![]() |
Krew płynąca z rany na palcu/Crystal(11.05.2005)/commons.wikimedia.org |
KREW
Skład krwi
Krew składa się z płynnej substancji międzykomórkowej – osocza, które stanowi 55 % jej objętości) oraz elementów morfotycznych, czyli krwinek, które zajmują pozostała objętość.
SKŁADNIKI KRWI |
||||||||
osocze |
krwinki |
|||||||
|
erytrocyty |
leukocyty |
trombocyty |
|||||
|
granulocyty |
agranulocyty |
|
|||||
neutrofile |
eozynofile |
bazofile |
limfocyty |
monocyty |
||||
|
T |
B |
|
![]() |
Elementy morfotyczne krwi: od lewej: erytrocyt, trombocyt, leukocyt |
Osocze to bezpostaciowa lekko żółtawa ciecz składająca się z :
• wody (ok. 90%);
• związków organicznych (ok.9%): białek (albuminy, globuliny, fibrynogen), glukozy, kwasów tłuszczowych, hormonów, mocznika;
• związków nieorganicznych (ok.1%) mających charakter elektrolitów; zawierających: jony sodowe, potasowe, wapniowe, magnezowe, chlorkowe, węglanowe i fosforanowe;
Erytrocyty to czerwone krwinki, które po urodzeniu wytwarzane są w czerwonym szpiku kostnym. Są głównym elementem morfotycznym krwi (mężczyźni: 5,4 mln/mm3, kobiety :4,5 mln/mm3, noworodki: 5-7,5 mln/mm3). U wszystkich strunowców mają postać jednojądrowych komórek o owalnym kształcie. Tylko ssaki mają bezjądrzaste erytrocyty występujące w formie spłaszczonych krążków, cieńszych w środku (z boku wyglądem przypominają biszkopta). Czerwone krwinki zawierają hemoglobinę (czerwony barwnik składający się z białka połączonego z cząsteczką hemu), która odpowiedzialna jest przede wszystkim za transport tlenu (częściowo również dwutlenku węgla).
Leukocyty to białe ciałka krwi, które są zróżnicowane pod względem czynnościowym i morfologicznym (różne kształty: kuliste, owalne; mogą wytwarzać wypustki). Są znacznie większe niż erytrocyty, w przeciwieństwie do nich posiadają wszystkie organelle. W organizmie człowieka w jednym mm3 krwi znajduje się przeciętnie od 6 do 9 tys. białych ciałek. Leukocyty wytwarzane są w czerwonym szpiku kostnym, ale część z nich dojrzewa (nabywa swoje właściwości) w układzie limfatycznym. Leukocyty możemy podzielić na dwie zasadnicze grupy : granulocyty i agranulocyty.
Granulocyty charakteryzują się płatowatym jądrem i obecnością ziarnistości (o różnym powinowactwie do barwników) w cytoplazmie. Wyróżniamy:
• neutrofile, czyli granulocyty obojętnochłonne, których jest najwięcej (60% wszystkich leukocytów); pojawiają się szczególnie licznie w stanach zapalnych; ich główną rolą jest obrona przed infekcjami;
![]() |
Neutrofil |
• eozynofile, czyli granulocyty kwasochłonne, które stanowią 3% wszystkich leukocytów; pojawiają się w czasie zakaźnych chorób bakteryjnych oraz infekcji pasożytniczych, ich główną funkcją jest niszczenie obcych białek (np. alergennych);
![]() |
Eozynofil/Reytan (23.02.2006)/ commons.wikimedia.org |
• bazofile, czyli granulocyty kwasochłonne, które stanowią tylko 1% wszystkich leukocytów; podobnie jak pozostałe granulocyty pełnią funkcje obronne; posiadają zdolność fagocytozy; produkują heparynę (substancję przeciwkrzepliwą);
![]() |
Bazofil/Reytan (26.02.2006)/ commons.wikimedia.org |
Agranulocyty charakteryzują się kulistym lub nerkowatym jądrem i brakiem ziarnistości w zasadochłonnej cytoplazmie. Wyróżniamy:
• monocyty – to niezbyt liczne (5-8% wszystkich leukocytów), największe spośród białych krwinek, długo żyjące komórki o nerkowatym jądrze; posiadają zdolność przenikania przez naczynia krwiononośne, chemotaksji i fagocytozy; dojrzałe monocyty stają się makrofagami (komórkami żernymi); monocyty podobnie jak granulocyty pełnią funkcję obronną, biorą udział we wczesnej reakcji obronnej organizmu – produkują interferon (białko hamujące namnażanie się wirusów);
![]() |
Monocyt/Reytan (23.02.2006)/ commons.wikimedia.org |
• limfocyty to dość liczne (25-35% wszystkich leukocytów) najmniejsze białe krwinki o dużym kulistym jądrze; powstają w czerwonym szpiku kostnym; wyróżniamy dwa rodzaje limfocytów: limfocyty typu T, które nazywamy grasicozależnymi (gdyż nabywają swoje właściwości w grasicy) oraz limfocyty typu B, które nazywamy szpikozależymi (niedojrzewają w grasicy).
![]() |
Limfocyt/Reytan (23.02.2006)/ |
Limfocyty typy T są odpowiedzialne za pobudzanie innych leukocytów do działania (limfocyty B do pobudzają do produkcji przeciwciał a makrofagi do fagocytozy) oraz za niszczenie obcych komórek.
Limfocyty typy B odpowiadają za produkcję przeciwciał, które wiążą się z antygenami (związki nieswoiste dla organizmu)
Trombocyty czyli płytki krwi to bezbarwne, różnokształtne fragmenty komórek macierzystych produkowanych w szpiku kostnym W organizmie człowieka w jednym mm3 krwi znajduje się przeciętnie od 200 do 400 tys. trombocytów. Płytki krwi biorą udział w procesie krzepnięcia krwi – wytwarzają enzym trombokinazę która przekształca fibrynogen w fibrynę (włóknik).
Funkcje krwi:
1. transportowa – krew transportuje różne substancje:
• tlen z płuc do wszystkich komórek ciała – funkcja oddechowa;
• substancje pokarmowe – funkcja odżywcza;
• zbędne i szkodliwe produkty przemiany materii (CO2, związki azotowe) – funkcja wydalnicza;
• hormony
2. termoregulacyjna – krew umożliwia utrzymanie stałej temperatury ciała;
3. osmotyczna – dzięki zwartości elektrolitów i albumin krew umożliwia utrzymanie stałego ciśnienia osmotycznego i pH;
4. odpornościowa i obronna – dzięki obecności białych ciałek krwi i globulin krew odpowiada za rozpoznawania i zwalczanie antygenów;
LIMFA
Limfa, zwana inaczej chłonką lub płynem tkankowym powstaje w wyniku przesączenia się składników krwi z naczyń włosowatych do przestrzeni międzykomórkowych innych tkanek. Limfa podobnie jak krew składa się z osocza, który ma podobny skład do osocza krwi. Zawiera większą ilość tłuszczy (stąd jej lekko żółte zabarwienie) i mniejszą ilość białek wielkocząsteczkowych. W osoczu znajdują się leukocyty (wśród których najwięcej jest limfocytów), brak jest natomiast erytrocytów. Limfa krąży w układzie naczyń otwartych, pośredniczy w wymianie substancji między krwią a tkankami, pełni funkcję obronną i odpornościową.