Czas i miejsce akcji
Akcja powieści rozgrywa się w ciągu jednej doby, dokładnie 16 czerwca 1904 roku (jest to data randki Joyce z ukochaną Norą). Miejscem akcji jest zaś Dublin sportretowany zarówno w sposób realistyczny, jak i podlegający literackiemu przetworzeniu. Akcja ulega zatem niezwykłej kondensacji, niczym w starożytnej tragedii, wydarzenia mieszczą się w ściśle wyznaczonych ramach: 18 godzin zawiera się w 18 epizodach. Taka konstrukcja czasoprzestrzeni podkreśla jej uniwersalny, stylizowany na mityczność charakter.
Problematyka i forma powieści
„Ulisses” to powieść konfrontująca współczesność z rzeczywistością mitu. Głównym pomysłem konstrukcyjnym fabuły jest stylizacja podróży Leopolda Blooma na tułaczkę antycznego Odyseusza. Stylizacja ta w wielu fragmentach ma charakter polemiczno-parodyczny. Następuje tu bowiem wyraźne przewartościowanie: Bloom to nie potężna osobowość wojownika walczącego z przeciwnościami losu, ale człowiek doznający nieustannych porażek, na wskroś zwyczajny, a niejednokrotnie też poniżany i pogardzany, z kolei Molly wyraźnie brakuje podstawowej cechy Penelopy, a mianowicie wierności. Jest to kobieta rozwiązła, emanująca erotyzmem i zdradzająca regularnie swojego małżonka. W powieści nie mamy jednak do czynienia jedynie z podróżą Blooma, ale także Stefana Dedalusa.
Te dwa główne motywy konstrukcyjne: poszukiwanie syna i poszukiwanie ojca spajają nadrzędny sens powieści. Obaj bohaterowie zostali pomyślani jako dwie sprzeczne osobowości, niejako dwa różne pierwiastki ludzkiej natury. Bloom reprezentuje cielesność i wszystko, co jest z nią związane. W jego przygodach na pierwszy plan wysuwają się czynności: spożywania pokarmu i napojów, wydalania czy seksu. Z tego powodu sam Joyce nazwał swoje dzieło „epopeją ciała”. Z kolei Dedalus reprezentuje sferę intelektu i ducha. To wrażliwy młody człowiek poszukujący sensu własnej egzystencji i uczestniczący w poważnych intelektualnych debatach.
Szczególnie wyeksponowany w powieści jest wątek Blooma, a więc kwestii ludzkiej fizyczności, pokazywanej w sposób naturalistyczny. Ciało, a szczególnie płciowość to według Joyce’a główny komponent ludzkiej tożsamości. Z tego powodu wiele miejsca poświęca się w „Ulissesie” kategorii kobiecości – tajemniczej, silnie związanej z cyklem natury, niemal demonicznej i zdominowanej przez erotyczne potrzeby. Oczywiście „Ulisses” to dzieło wielowarstwowe, w którym mamy do czynienia z wielką dyskusją dotyczącą istotnych kwestii takich, jak miłość, śmierć, rola religii czy sztuki.
Nie sposób też nie wspomnieć o nowatorskiej technice powieściowej, która polega na mistrzowskim wykorzystaniu przez Joyce’a strumienia świadomości. Mamy tu do czynienia z narracją silnie zsubiektywizowaną, ukazującą świat jedynie z perspektywy poszczególnych bohaterów. Ważne miejsce zajmują więc skomplikowane wątki psychoanalityczne, niejako wnikające w podświadome motywacje bohaterów.
Proza Joyce’a w wielu miejscach przypomina lirykę, w której można dostrzec takie kategorie estetyczne, jak symbolizm, naturalizm, groteska, ironia czy tragizm. Jak zaznacza Lesław Eustachiewicz, w „Ulissesie” można odnaleźć