Kto Ty jesteś? Polak mały to pierwsze słowa słynnego wiersza Władysława Bełzy naprawdę zatytułowanego Wyznanie wiary dziecięcia polskiego, a opublikowanego w zbiorze Katechizm polskiego dziecka w 1900 roku.
Analiza
Poeta oparł wiersz na konstrukcji dialogu, który prowadzi osoba dorosła z małym dzieckiem. Każde kolejne pytanie dotyczy poczucia patriotyzmu, który każde polskie dziecko powinno rozumieć.
Słownictwo wykorzystane przez Bełzę jest bardzo proste, a pytania i odpowiedzi też są raczej krótkie – łatwe do zapamiętania i przyswojenia. Forma i prosta rytmika, która wybrał autor sprawia, że nauka wiersza staje się dla dzieci wręcz zabawą, a w konsekwencji właściwie każdy przedszkolak zna i recytuje go na pamięć.
W XIX wieku poezja powszechnie służyła celom wychowawczym – w tekstach poetyckich zawierano przesłanie patriotyczne, które pozwalało zaszczepiać umiłowanie ojczyzny już od najmłodszych lat. Taki charakter posiada również wiersz Władysława Bełzy.
Interpretacja
Już pierwsze pytanie w tym dialogu ma uświadomić odpowiadającemu dziecku jego tożsamość – nie liczy się tak naprawdę status społeczny, warunki, w których się żyje, majątek jaki się posiada – ważne jest pochodzenie oraz narodowość i dalej – wynikająca z tego wspólnota Polaków.
Kolejne fragmenty wiersza są wykładnią polskich symboli narodowych. Mowa jest zatem o godle narodowym – białym orle w koronie na czerwonym tle.
Autor podkreśla także równość wszystkich rodaków wobec siebie, stanowiących jedną wielką rodzinę;
Gdzie ty mieszkasz? - Między swemi.
W jakim kraju? – W polskiej ziemi.
Utwór nawołuje także do umiłowania swojej ziemi jako ojczyzny, pielęgnowania przywiązania do niej oraz podtrzymywania pamięci historycznej:
Czym twa ziemia? – Mą ojczyzną.
Czym zdobyta? Krwią i blizną.
Wiersz puentuje nawołaniem do wiary w swój kraj i jego siłę, która pokona wszelkie przeciwności.
Rozpalający młode serca wiersz Bełzy został przez władze PRL-u objęty cenzurą w 1951 roku – w tym czasie obowiązywał bezwzględny zakaz czytania tej poezji.