Spór o prawo inwestytury pomiędzy cesarstwem a papiestwem

Inwestytura to nadawanie ziemi i stanowisk. Wyróżnia się między innymi inwestyturę świecką oraz kościelną. W drugiej połowie XI wieku prawo do obsadzania urzędów kościelnych stało się przedmiotem sporu pomiędzy przyszłym cesarzem rzymskim narodu niemieckiego a papieżem. W 1075 roku papież Grzegorz VII – zwolennik reform w Kościele – napisał nieogłoszony publicznie dokument zatytułowany Dictatus papae („Dyktat papieski”), w którym postulował wzrost władzy papieskiej, polegający między innymi na przyznaniu papieżowi wyłącznego prawa do obsadzania biskupstw. Polityka Grzegorza VII, mająca na celu ustanowienie dominacji papieża w świecie chrześcijańskim, spotkała się ze sprzeciwem króla niemieckiego Henryka IV. W odpowiedzi Grzegorz VII nałożył na niego ekskomunikę (potocznie określa się to mianem „obłożenia klątwą”), co oznaczało wykluczenie go z życia Kościoła. W obliczu rosnącego poparcia dla papieża udzielanego przez europejskich monarchów (wliczając w to króla Polski Bolesława II Szczodrego) Henryk IV zdecydował się na zawarcie ugody z papieżem na jego warunkach. W tym celu udał się do Canossy we Włoszech, gdzie przebywał Grzegorz VII. Po odbyciu trzydniowej pokuty papież zdjął z niego eskomunikę. Kilka lat później Henryk IV zajął zbrojnie Rzym. Doprowadził wówczas do powołania antypapieża, a także do własnej koronacji na cesarza. Spór o inwestyturę pomiędzy cesarstwem a papiestwem trwał do 1122 roku, kiedy w trakcie synodu w Wormacji osiągnięto porozumienie nazywane konkordatem wormackim, na mocy którego papież otrzymał wyłączne prawo do obsadzania biskupstw.