Starzenie się społeczeństwa, czyli odwrócenie piramidy wieku.

Proces starzenia się społeczeństwa jest zjawiskiem szybkiego przyrostu ludności w grupie osób w wieku poprodukcyjnym (osób starszych) – zarówno pod kątem ich udziału w strukturze wiekowej mieszkańców, jak i pod kątem liczby bezwzględnej. W Polsce problem starzejącego się społeczeństwa zaczęto powszechnie dostrzegać w ciągu ubiegłej dekady.

Skąd wziął się problem?

Przyczyny występującej od kilku lat sytuacji dynamicznych zmian w strukturze wiekowej ludności Polski, należy szukać po zakończeniu II Wojny Światowej. Po wojnie liczba ludności Polski wynosiła ok. 23,6 mln (1946 rok), wobec niespełna 35 mln przed jej wybuchem (1938 rok) – aczkolwiek powojenne straty zaczęto szybko kompensować. W ciągu 10 lat po zakończeniu wojny liczba ludności Polski wynosiła już 27,5 mln, a na początku lat 60. przekroczyła granicę 30 mln. Ten okres w powojennej historii Polski określa się mianem największego wyżu demograficznego (wyżu kompensacyjnego). Od czasów zakończenia wojny, do roku 1960, w Polsce każdego roku rodziło się między 700, a 800 tys. dzieci (z maksimum w roku 1955) – następowała widoczna odbudowa społeczeństwa. Po tym okresie, czyli w latach 60. Polska weszła w fazę niżu demograficznego. Jak łatwo policzyć, pokolenie z lat 50. ubiegłego wieku, stoponiowo od minionej dekady zaczęło wchodzić w grupę poprodukcyjną (60/65+ lat) – a biorąc pod uwagę wielkość tej populacji, oznacza to olbrzymi bezwzględny przypływ osób do tej grupy wiekowej. Zestawiając to z obecną sytuacją demograficzną w Polsce, czyli niewielką i w dodatku malejącą liczbą urodzeń (z wyjątkami w pojedynczych latach), na poziomie zdecydowanie poniżej 400 tys. dzieci rocznie – a więc o połowę mniejszą względem okresu powojennego – oznacza to wzrost udziału grupy osób w wieku poprodukcyjnym, kosztem przede wszystkim grupy przedprodukcyjnej. Do tego dochodzi jeszcze jeden ważny aspekt, czyli częste migracje zagraniczne w celach zarobkowych osób młodych (z grupy produkcyjnej), co dodatkowo odbija się na obecnej strukturze demograficznej kraju, którą obrazuje poniższa piradmia płci i wieku.

Rysunek. Piramida płci i wieku dla Polski w roku 2020

Źródło: strona internetowa https://www.populationpyramid.net

Jakie wynikają z tego konsekwencje?

- potrzeba zabezpieczenia w budżecie krajowym bardzo dużych środków na poczet wypłat emerytur.

- potrzeba zdecydowanego wzrostu poziomu zatrudnienia, aby utrzymać stabilność gospodarki i zapewnić zabezpieczenie dla osób w wieku nieprodukcyjnym.

- wzrost kosztów opieki zdrowotnej i potrzeba rozbudowy szpitali o oddziały geriatryczne oraz przychodni zdrowia.

- wzrost zapotrzebowania na infrastrukturę dedykowaną dla osób starszych – placówki opieki dziennej i długoterminowej, niskopodłogowy tabor komunikacji publicznej, usuwanie barier architektonicznych w przestrzeni, itd.

- potrzeba zapewnienia seniorom pomocy instytucjonalnej i codziennej, w zakresie funkcjonowania i załatwiania spraw w czasach rozwijającej się powszechnie ery cyfryzacji.