Idea Moskwy jako Trzeciego Rzymu

W II połowie XV wieku doszło do wzmocnienia siły Wielkiego Księstwa Moskiewskiego. Jeden z twórców potęgi państwa moskiewskiego – wielki książę moskiewski Iwan III Srogi (zm. 1505) – poślubił Zofię Paleolog (bratanicę Konstantyna IX Paleologa – ostatniego cesarza bizantyńskiego). Godłem swej dynastii Iwan III Srogi uczynił dwugłowego orła – godło dynastii Paleologów. Ponadto zaczął tytułować się „carem Wszechrusi”. Wydarzenia te skłoniły mnicha Filoteusza z Pskowa (zm. 1525) do sformułowania idei, że Moskwa jest „Trzecim Rzymem” – spadkobierczynią „Drugiego Rzymu”, czyli Konstantynopola. Według Filoteusza „Czwartego Rzymu” miało już nie być – to Moskwa była przeznaczona do panowania nad światem chrześcijan. Koncepcja ta została wyrażona w liście przesłanym w roku 1510 do Wasyla III – syna i następcy Iwana III Srogiego.