Gospodarka naturalna a gospodarka towarowo-pieniężna

Gospodarka naturalna polega na tym, że producent dóbr jest jednocześnie ich konsumentem (służą one zaspokojeniu jego potrzeb). Gospodarka towarowo-pieniężna opiera się na wymianie towarów pomiędzy sprzedającym i kupującym. W systemie tym miernikiem wartości dóbr oraz środkiem płatniczym jest pieniądz. Jednym z czynników, który umożliwia przekształcenie się gospodarki naturalnej w gospodarkę towarowo-pieniężną, jest zaawansowany stopień podziału pracy. W odniesieniu do średniowiecza należy zaznaczyć, że pewna część dóbr materialnych (np. dóbr luksusowych) często znajdowała się wówczas poza obrotem handlowym. Przedmioty te zazwyczaj zmieniały swojego właściciela nie na skutek sprzedaży, lecz wymiany darów.