Styl romański

Styl romański (łac. romanus – „rzymski”) to styl w sztuce średniowiecznej, który kształtował się w zachodniej części Europy od II połowy X wieku, przenikając następnie na inne obszary tego kontynentu. Za sprawą wypraw krzyżowych zawędrował nawet na Bliski Wschód. Wpływ na jego kształt wywarła sztuka starożytnego Rzymu, a także sztuka bizantyńska. Głównym ośrodkiem stylu romańskiego była Francja. W XIII wieku w zachodniej Europie sztuka romańska w coraz większej mierze była wypierana przez sztukę gotycką.  W Polsce stało się to w wieku następnym.

Styl romański był stosowany głównie w trzech dziedzinach sztuki: architekturze, rzeźbie i malarstwie. W przeważającej mierze obejmował sztukę sakralną, a w mniejszym stopniu sztukę świecką. Cechy charakterystyczne dla stylu romańskiego w architekturze to kamień jako główny materiał budowlany, stosowanie sklepień kolebkowych i krzyżowych, grube ściany, niewielkie okna (oraz, co za tym idzie, ciemne wnętrza). Romańskie budowle sakralne powstawały najczęściej na planie krzyża łacińskiego (plan bazylikowy). Charakterystycznym dla stylu romańskiego typem budowli jest rotunda – budowla na planie koła.

Rzeźba romańska cechowała się nieforemnością przedstawianych postaci. Wzorem dla rzeźbiarzy nie były bowiem rzeczywiści ludzie, lecz postaci ukazywane w malarstwie miniaturowym. Rzeźby oraz płaskorzeźby romańskie nierzadko zdobiły wnętrza kościołów, podobnie jak malarstwo ścienne.

Nazwa „sztuka romańska” weszła do użytku w dopiero w XIX wieku.